Microsoft Word 03 Kishlok xujaligida buxalteriya xisobi va solikka tortish \

8.5. Transport-tayyorlov xarajatlarini hisobga olish 

Materiallar  mol  yetkazib  beruvchilardan  sotib  olinganida  ko‘p  hollarda  ularni  sotib  olish 

hamda  tayyorlash  bilan  bog‘liq  operatsiyalar  1510-«Materiallarni  tayyorlash  va  xarid  qilish» 

hisobvarag‘ida hisobga olinadi. Ushbu hisobvaraqning debetida 6010, 2310, 2010, 6990 va boshqa 

hisobvaraqlarning  kreditlari  bo‘yicha  materiallarning  sotib  olish  qiymati  qiymati  shakllanadi. 

Shuningdek bu yerda materiallar bilan bog‘liq transport-tayyorlov xarajatlari ham ifodalanadi. 

Bu hisobvaraqning kredit tomonida 1010-1090-hisobvaraqlarning debeti bo‘yicha haqiqatda 

kelib tushgan va kirim qilingan materiallarning hisob qiymati aks ettiriladi. 

Hisob narxlarida qabul qilingan materiallar  va ularni sotib olish hamda tayyorlash qiymatlari 

orasidagi  farq  1610-«Materiallar  qiymatidagi  og‘ishlar»  hisobvarag‘iga  o‘tkaziladi  va  har  oyning 

oxirida 1610-«Materiallar qiymatidagi og‘ishlar» hisobvarag‘ining debetida yig‘ilgan summa ishlab 

chiqarishga  va  boshqa  ehtiyojlarga  sarflangan  materiallarning  qiymatiga  mutanosib  taqsimlanib, 

xarajatlar hisobvarag‘iga ko‘chiriladi. 

1510-«Materiallarni tayyorlash va xarid qilish» hisobvarag‘i debetidagi qoldiq korxonaga hali 

kelib tushmagan yo‘ldagi materiallar qiymatini ifodalaydi.  

Materiallarning haqiqiy tannarxi tarkibiga transport-tayyorlov xarajatlari ham kiradi. Bularga 

materiallarning shartnoma qiymatidan tashqari ularni sotib olish bilan bog‘liq barcha xarajatlar kiradi. 

Bu  xarajatlar  materiallarning  turlari  bo‘yicha  tegishli  hisobvaraqlarda  mavjud  materiallarning 

umumiy hajmi bo‘yicha transport-tayyorlov xarajatlari summasi va foizini hisoblab chiqaradi. 

Bu narsa hisobot oyi davomida sarflangan materiallarga to‘g‘ri keladigan transport-tayyorlov 

xarajatlarini aniqlab hisobdan chiqarish uchun zarur. 

Sarflangan  materiallar  qaysi  hisobvaraqlarga  o‘tkazilgan  bo‘lsa,  transport-tayyorlov 

xarajatlari summasi ham shu hisobvaraqlarga yoziladi. Haqiqiy tannarxning rejadan oshish ulushini 

topish va hisobga olish ham shu tartibda bajariladi. Bu yerda farq shundaki, og‘ishish (tejalgan yoki 

ortiqcha  xarajat)  bo‘lishi  mumkin.  Ortiqcha  xarajat  transport-tayyorlov  xarajatlariga  o‘xshab,  reja 

tannarxini ko‘paytiradi, tejalgan summa esa uni kamaytiradi. Tejalgan summa minus yoki qizil storno 

bilan yoziladi.  

O‘uyidagi jadvalda «A» korxona bo‘yicha transport-tayyorlov xarajatlari summasi va foizini 

hisoblab topish misoli keltirilgan: