Mexanizatsiyalash m u h a n d isl a r iin st it u t I

Formal  mantiqning o‘rganish
 
predmetini 
quyidagilar tashkil etadi:
203

---

— tafakkurlash shakllari, ularning tabiati va ularning tuzilmasi 
(strukturasi)  bilan bogliq qonuniyatlari;
— fikrlar o‘rtasidagi aloqalarning qonunlari;
— bu  qonunlarning buzilishi bilan bogliq bolgan xatolar.
Tafakkur  va  uning  xususiyatlari. 
Tafakkur  bilishning  yuqori
bosqichi ratsional  (lotincha ratio  — aql)  bilish bolib,  unda pred­
met  va  hodisalarning  umumiy,  muhim  xususiyatlari  aniqlanadi, 
ular o‘rtasidagi ichki, zaruriy aloqalar, ya’ni qonuniy boglanishlar 
aks ettiriladi.
Aqliy bilish, tafakkurlash voqelikni abstraktlashgan (mavhum- 
lashgan) va umumlashgan holda aks  ettiradi.  Tafakkurlash til bi­
lan  uzviy  aloqada,  ya’ni  til  fikrning  voqe  bolish  shakli  hisobla­
nadi.  Sharq mutafakkirlari tilga katta e’tibor berganlar.
Tafakkur  (aqliy bilish)  hissiy bilish bilan uzviy bogliq.  Tafak­
kur  yordamida  buyum  va  hodisalarning  mohiyatini  tushunishga 
erishiladi.
Tafakkur  voqelikni  umumlashtirib  va  mavhumlashtirib, 
muayyan mantiqiy shakllarda,  ya’ni tushuncha,  mulohaza va xu­
losa  chiqarish  hamda  ular  o‘rtasidagi  aloqalar  shaklida  aks  et- 
tirib,  ma’lum  mantiqiy  qonun-qoidalarni  vujudga  keltiradiki, 
to‘g‘ri,  aniq,  izchil,  ziddiyatlardan  xoli  fikrlash  ana  shu  qonun- 
qoidalarga  amal qilishni taqozo  etadi.  Bu qonun-qoidalar amali- 
yotda vujudga kelgan bilimlarni isbotlash yoki rad etish,  ularning 
to‘g‘riligi  yoki  xatoligini  tasdiqlash  yoxud  inkor  etishga  xizmat 
qiladi.