Mexanizatsiyalash m u h a n d isl a r iin st it u t I

1  Muhammad  Fazlul-imom Xayriobodiy.  Mirqotul  mantiq.  -   Т.:  Toshkent
 
islom universiteti,  2011.  3-bet.
202

---

Formal  mantiq 
—  mulohazalar  va  isbotlashning  strukturasmi 
analiz  qilish,  o‘rganish  bilan  shug‘ullanuvchi  fan  bo‘lib,  unda 
asosiy e’tibor mazmunga emas,  shaklga  qaratiladi.
Noformal  mantiq 
(informal logic)  — tabiiy tilda argumentiash- 
ni  qurish va baholashning noformal standartlarini,  uni talqin qi- 
lishning usullari va mezonlarini ishlab chiquvchi normativ fandir.
Nazariy  mantiq 
—  muayyan  bilimlarning  mantiqiy  sistemasi 
yoki  mantiqiy  nazariyalar yig‘indisi  bolib,  ular  tabiiy  va  maxsus 
formallashgan  (sun’iy)  til vositasida,  ma’lum bir prinsip va  aksio- 
malarga asosan qurilgandir.
Amaliy mantiq 
—  1)  insonlarning tabiiy tafakkurlash jarayonini; 
2)  nazariy mantiqdan konkret holatlarda foydalanishni, ya’ni dalil- 
lash va rad etishni;  3)  faoliyat mantigl,  qaror qabul qilish mantigl, 
tanlash mantigl, evristika, prakseologiya, konfliktologiya va boshqa 
shu turdagi mantiqiy nazariyalar va tadqiqotlarni ifodalaydi.
Eramizdan  awolgi  IV  asrdan  boshlangan  va  XIX  asrning 
oxiri  —  XX  asrning  boshlarida  yakunlangan  (formal)  mantiq 
rivojlanishining  birinchi  bosqichi