Mexanik hodisalar jismlarning muvozanati oddiy mexanizmlar

YAKUNIY SUHBAT
Bunda Siz I bobda o‘rganilgan mavzularning qisqacha xulosalari bilan 
tanishasiz.
Fizik jismlar
Tabiatda uchraydigan turli moddalardan tashkil topgan barcha jismlar
Fizik 
hodisalar
Moddani tashkil etgan zarralari o‘zgarmasdan qoladigan holda sodir 
bo‘ladigan hodisalar.
Fizik kat-
talik
Jismlar yoki fi zik hodisalarning o‘lchash mumkin bo‘lgan parametrlari.
Xalqaro 
birliklar 
sistemasi 
(XBS)
1960-yilda kiritilgan. Unda asosiy 7 birlik qabul qilingan: uzunlik (metr), 
massa (kilogramm), vaqt (sekund), tok kuchi (Amper), temperatura 
(Kelvin), yorug‘lik kuchi (kandela), modda miqdori (mol). Qolgan 
fi zik kattaliklar asosiy birliklar yordamida hosil qilinadi. Masalan, 
1  J = 1  N · 1  m.
Metr (m)
Uzunlik birligi. XBS asosiy birligi. Qiymat jihatidan yorug‘likning 
vakuumda 1/299792458 sekund davomida o‘tadigan yo‘liga teng. 
Namunasi platina-iridiy qotishmasidan tayyorlangan bo‘lib, Fransiyada 
saqlanadi.
Sekund (s)
XBS  asosiy  birligi.  Taxminan  o‘rtacha  quyosh  sutkasining  1/86400 
qismiga teng (1 sutka = 24 soat = 86400 s).
Atom
Grekcha  atomos  –  bo‘linmas  degani.  Kimyoviy  element  xossalari 
saqlanib qola digan eng kichik zarra. Hozirgi kunda  tabiiy holda  88 
element mavjudligi aniqlangan, 17 tasi laboratoriyalarda  hosil qilingan.
Molekula
Modda xossasi saqlanib qoladigan eng kichik zarra. Molekulalar 
atomlardan tashkil topadi. Moddalarda molekulalar bir xil atomlardan 
yoki har xil atomlardan tashkil topadi. Lotincha moles  –  massa  degani.
Diffuziya
Bir modda molekulalarining ikkinchi moddaga, ikkinchi modda 
molekula larining birinchi moddaga o‘zaro o‘tishiga aytiladi. Gazlarda  
tez, suyuqliklarda  sekin, qattiq jismlarda  juda  sekin boradi. 
Temperatura  ortishi bilan tezlashadi. Lotincha diffuzio  –  tarqalish, 
sochilish degani.
Broun 
harakati
Suyuqlik  yoki gazdagi juda  kichik zarralarning to‘xtovsiz va  tartibsiz 
ha ra kati.  Bu harakat temperatura ortishi bilan ortadi. Hodisa  1827-
yilda  ingliz bota nigi R. Broun tomonidan o‘rganilgan.
Molekular  
kuchlar
Molekulalar orasidagi o‘zaro tortishish va itarishish kuchlari.  Juda 
 
qisqa  maso fada  namoyon bo‘ladi.