Мевачилик ва сабзавотчилик

2. Sabzavot ekinlarining o‘sish va rivojlanishi.
O‘simlik ontogenezining, ya’ni shaxsiy hayotining boshidan oxi­rigacha tashqi sharoitga bog’liq ravishda o‘sish va rivojlanish kechadi.
O‘sish - o‘simlikning miqdor jihatdan o‘zgarishi bilan bog’liq jarayonlar, yangi to‘qima, ho‘jayra, organlar hosil qilib vazni va miqdori oshadi.
Rivojlanish - o‘simlikning sifat jihatdan o‘zgarishi bo‘lib, bu uning o‘sish nuqtasida kechadi va generativ organlar hosil qilish hamda mevalashi bilan tugallanadi.
O‘simlikning o‘sish va rivojlanishi bir-biri bilan chambarchas bog’liq bo‘lib, ular bir-birini to‘ldiradi. Masalan, urug’lik uchun saqlanayotgan karambosh, ildizmeva va piyozboshlarda chuqur sifat o‘zgarishlari kechadi. Dalaga ekilgach, tez o‘sib poya hosil qiladi. So‘ngra gullab meva, urug’ beradi.
Sabzavot ekinlari o‘sish va rivojlanish mobaynida (ontogene­zida) 3 ta davrni 10 ta fenologik fazalarni o‘taydi.
Bir yillik sabzavot ekinlarida hamma fazalar bir yilda o‘tadi. Ikki yillik sabzavot ekinlarida birinchi yil 5 ta fazani o‘tab, shundan so‘ng tinim davriga kiradi. Kelgusi yil qolgan boshqa faza­larni o‘taydi.
Demak, ikki yillik sabzavot ekinlarda tinim davri ham urug’da, ham mevada (ildizmeva, karambosh va piyozboshlarda) kuzatiladi.
Tinim davrini qisqartirish va o‘suv davrini tezlashtirish uchun urug’lar suvda ivitiladi, qizdiriladi va o‘stiruvchi moddalar bilan ishlanadi.


Nazorat savollari:

1. 
   Qaysi sabzavotlar tarkibida efir moylari ko‘p?
   
2. 
   Qadim zamonlarida sil kasaligini davolashda qaysi sabzavot mevasidan foydalanilgan?
   
3. 
   AQShda podagra hastaligini davolashda qaysi sabzavot sharbatidan foydalanadilar?
   

Sabzavot ekinlarining botanik tasnifi, morfologik va biologik xususiyatlari.
Reja:
1. Sabzavot o‘simliklarining morfologik xususiyatlari.
2. Sabzavotlarning o‘sishi va rivojlanish bosqichlari.