Mashg‘ulot mazmuni: Har hil mevali bog‘ va ko‘chatzorlarda beriladigan o‘g‘itlar miqdorini ta’sir etuvchi modda hisobida aniqlashni o‘rganish.
Umumiy ma’lumotlar va uslubiy ko‘rsatmalar Adabiy ma’lumotlardan mevali bog‘larga o‘g‘itlarni berish me’yori va muddatlari to‘g‘risidagi ma’lumotlar olinadi. Bunda ta’sir etuvchi moddalar – azot, fosfor va kaliyning miqdoriga qat’iy tayaniladi.
Ushbu materialni o‘zlashtirish quyidagi 14-jadvalni to‘ldirish bilan o‘rganiladi.
20-jadval Mevali bog‘ va ko‘chatzorlarda o‘g‘itlarga bo‘lgan talabni hisoblash
Bog‘
May-don, ga
O‘g‘it berish me’yori, kg/ga
Jami o‘g‘itga talab, t
azot
fosfor
kaliy
orga-nik o‘g‘it
ammiak-li selitra
super fosfat
kaliy tuzi
orga- nik o‘g‘it
Urug‘li turlar bog‘ini barpo qilish
Hosil bermaydigan urug‘li bog‘
Hosil beradigan urug‘li bog‘
Anor
Anjir
O‘rik
Bodom
Pakana payvantagli hosil bermaydigan bog‘
Pakana payvandtag-li hosildor bog‘
Kerakli materiallar va jihozlar: mazkur mavzuga oid tasvirlar berilgan plakatlar, videoroliklar.
Nazorat savollari:
O‘simlilarning ba’zi oziq elementlari yetishmovchiligidagi tashqi belgilari?
Mevali o‘simliklarning oziq moddalarga bo‘lgan ehtiyojini aniqlashning zamanoviy usullari?
Oziq elementlarining mevali daraxt a’zolarida taqsimlanishi?
O‘simliklarning rivojlanish bosqichlariga bog‘liq ravshda o‘g‘it solish me’yorlari?
O‘simlikning tur xususiyatlari, payvandtag va nav xususiyatlariiga bog‘liq ravshda o‘g‘itlar tarkibi va me’yorlarining o‘zgarishi?
mashg‘ulot davomi: Meva hosilini yig‘ib terib olish rejasini tuzish
Mashg‘ulot maqsadi: Talabalarni mevali daraxtlar hosilini yig‘ib olish tashkiliy texnologik jarayoni bilan tanishtirish.
Masalani qo‘yilishi:Hosil yig‘imi va u bildan bog‘liq holda mahsulotga sotish uchun ishlov berish mevachilikdagi eng mas’uliyati va sermehnat ishlardan biridir.
Yig‘im-terim ishlarini o‘z vaqtida o‘tkazilmasligi va yomon tashkil qilinishi rezavor meva mahsulotlari ishlab chiqarish iqtisodiy unumdori kamayishiga olib keladi. Shuning uchun xo‘jaliklarda yig‘im-terim ishlariga oldindan tayyorgarlik ko‘riladi. Mutaxasislar tur va navlar bo‘yicha maydonbirligidan kutilayotgan hosildorlikni va yalpi hosilni fiziologik jihatdan hamda terish uchun yetilganlikni, kalendar bo‘yicha yig‘im terim muddatlarini: qancha mehnat imkoniyatalri va texngika, anjomlar, idishlar kerak bo‘lishini aniqlaydilar. Ular meva mahsulotlariga qayta ishlov berish, joylarni, ombor va xo‘jalik xonalarini, mahsulotlarni uzoq vaqt saqlashag mo‘ljallangan sovutgichlarni tayyorlaydilar.Urug‘li turlar mevalarini terishda meva bandlarni asrab qolish va mevalar shikastlanishiga yo‘l qo‘ymoslik kerak.
Olcha, gilos mevalari joyida iste’mol qilish va texnikaviy qayta ishlash uchun mevabandsiz teriladi.Uzoq masofadagi transportda tashish uchun mevalar bandi bilan teriladi.
O‘rik, olho‘ri va shaftoli mevalari mevabandi bilan teriladi.
Yertut, ho‘jag‘at mevalari bandining 1 sm ga yaqin qismi bilan birga yulib olinadi, qorag‘at va krijovnik alohida meva qilib, qizil va oq qorag‘at esa bosh – bosh qilib teriladi.
Sanoat bog‘larida yig‘im – terim bir qancha usullarda tashkil qilinishi mumkin: bir vaqtning o‘zida guruh – guruh bo‘lib, pog‘ona pog‘ana qilib va yakka tartibda.
Zvenolar mehnat resurslari va asboblari bilan ta’minlaganligining me’yoriy ko‘rsatkichlari.
21-jadval
Mehnat imkoniyatlariga, asboblariga bo‘lgan ehtiyoj
Zvenodagi jami odamlar soni
3
8-9
1
Terimchilar soni
2
5-6
1
Zvenodagi terimchi guruhlar soni
1
2
1
Guruhlarga xizmat ko‘rsatuvchi yordamchi ishchilar soni
1
3
-
1 terimchiga nechta savat yoki tubi ochiladigan chelak to‘g‘ri keladi
2-3
2-3
2-3
Bir zvenoda nechta savat yoki tubi ochiladigan chelak to‘g‘ri keladi
4-6
10-18
2-3
Ikki yoqqa ochiladigan narvonlar
2
3
1
1 metrlik ilgaklar
2
5-6
1
Savatlar uchun kichkina ilgaklar
2
3
1
4 metrlik ilgakli arqonlar
2
3
1
Topshiriq. Olmaning tezpisharlik bo‘yicha turli navlaridan hosil yig‘ishda ishchi kuchi va terim vositalariga bo‘lgan ehtiyojni hisoblab chiqing.
22-jadval
Navlar
Maydon, ga
Hosil, s.ga
Samarqand tung‘ichi
10
120
Toshkent boravinkasi
15
150
Qishki oltin olma
25
150
Graym oltini
20
120
Oq razmarin
40
200
Renet simirenko
45
200
Vaynsep
25
150
Hisoblashda quyidagilarga amal qilinsin:
1. 1 Terimchining hosilga qarab meva terish me’yori (8 soatlik ish kunida):
81-100 s.ga – 3.5 s. kun
101-120 s.ga – 4.0 s.ga
121-150 s.ga va ortiq – 6.0
2.Bir ishchi uchun mevalarni olib chiqish me’yori:
a) 25 m masofaga – 4.5 tonna
b) 50 m masofaga – 2.0 tonna
3.1 tonna yalpi hosil uchun ishlatiladigan soni 50 dona. Bitta yashik sig‘imi 20-25 kg.
4.Bitta konteyner sig‘imi 250-300 kg.
5.Yashiklar joylashtiriladigan bitta teglikning sig‘imi 20 dona.
Ishni bajarish uchun namuna.Topshiriqni bajarish uchun ko‘yidagi jadvallar to‘ldiriladi.
23- jadval.
Olma navlari hosilni yig‘ib terib olishning taxminiy rejasi.
Nav
Mevalarning terimlik bo‘lib yetilish muddatlari, kun, oy
Hosilni yig‘im terim uchun ajratilgan kunlar soni
Maydon, ga
Hosil, s/ga
Yalpi hosil, t
Kuniga terilishi kerak bo‘lgan hosil, t
Samarqand tung‘ichi
Toshkent boravinkasi
Qishki oltin olma
Graym oltini
Oq razmarin
Renet Simirenko
Vaynsep
24- jadval Hosil yig‘im terimi uchun kerak bo‘ladigan ishchilar soni
Nav
Kunlik meva terimi
Bir terimchiga meva terish me’yori
Yig‘im terim uchun kerakli ishchilar soni kuniga,
25 yoki 30 m masofaga mevani olib chiqish, t
Hosilni olib chiqish uchun kerak bo‘ladigan ishchi soni kuniga
Hosil yig‘im terim davrida kerak bo‘ladigan jami ishchilar soni
