Metrologiyaning asoslari

Sirt g‘adir-budirligining parametrlari
Standartlashtirish bo‘yicha ISO R468 xalqaro tavsiyasiga binoan har qanday buyumlarning ularning tayyorlanishi usulidan qatiy nazar yuzaligining notekisligini miqdoriy tarzda bir yoki bir necha parametrlar bilan baholashadi:

Profilning o‘rtacha arifmetik og‘ishi - Ra bilan;

o‘nta nuqta bo‘yicha profilning notekisliklari balandligi - Rz bilan;

profil notekisliklarining eng katta balandligi - Rmax bilan;

notekisliklarning o‘rtacha qadami - Sm bilan;

profilining mahalliy siqib turgan uchlarining o‘rtacha qadami - S bilan;

profilning nisbatan tayanchli uzunligi - tp bilan.

Ularning orasida - Rz afzalroq hisoblanadi, u profilning barcha notekisliklarining o‘rtacha balandligini tavsiflaydi, Rz - eng katta notekisliklarning o‘rtacha balandligi, Rmax - profilning eng katta balandligini tavsiflaydi.

Sm, S va tp qadamli parametrlari - notekisliklarning xarakterli nuqtalarining turlicha shaklini va o‘zaro joylashuvini hisobga olish uchun joriy etilgan. Ushbu parametrlar, shuningdek, profilning spektral tavsifnomalarini normalashtirishga imkon beradi.

Buyumlar yuzasining notekisligi parametrlari bo‘yicha hisob-kitobli formulalarni ko‘rib chiqamiz.

1.Notekisliklarning balandlikka doir xususiyatlari bo‘yicha notekislik parametrlari.

a). Ra profilining o‘rtacha arifmetik og‘ishi:

(8)

(9)

bunda: l - bazaviy uzunlik;

u - profilning har qanday nuqtasi bilan o‘rtacha liniya o‘rtasidagi masofa.
b) O‘nta nuqta bo‘yicha profilning notekisliklari balandligi - Rz:

(10)

bunda: y pi- profilning i-eng katta chiqib turgan uchining balandligi;

Y vi- profilning i-eng katta o‘yiq joyining chuqurligi.

v) profil notekisliklarining eng katta balandligi - Rmax - l bazaviy uzunlik doirasida profilning eng katta chiqib turgan uchlarining liniyasi bilan profilning o‘yiq joyining liniyasi o‘rtasidagi masofa.

2. Profil uzunligining notekisliklari xususiyatlari bilan bog‘liq bo‘lgan notekislik parametrlari:
(11)
bunda: n - l bazaviy uzunligi doirasida qadamlar soni.

Smi - profil notekisliklarining qadami, u profilni 3 ta qo‘shni nuqtalarda kesib o‘tadigan o‘rtacha liniya kesimining uzunligiga teng va ikkita chekkadagi nuqtalar bilan chegaralanadi.
(12)

bunda: n - l bazaviy uzunligi doirasida notekisliklarning tepalari bo‘yicha qadamlar soni.

Si - profil notekisliklarining tepalari bo‘yicha qadami, u o‘rtacha liniyaga profilning qo‘shni chiqib turgan uchlarining eng yuqori nuqtalarining proeksiyasi o‘rtasidagi o‘rtacha liniya kesimining uzunligiga tengdir.

3. Profilning notekisliklari shakli bilan bog‘liq bo‘lgan notekislik parametrlari.

a) tp = np/l - profilning nisbiy tayanchli uzunligi. YUzalikning notekisligiga nisbatan talablar notekislikning parametrini, uning bazaviy uzunligining sonli mohiyatini ko‘rsatish yo‘li bilan belgilanadiki, bunday bazaviy uzunlikning parametrlari belgilanishi zarur.

Notekislikning ifodalanishida konstruktor belgilamagan ishlov berish turi o‘rnida 4-rasmda ko‘rsatilgan b-belgi qo‘llaniladi, u afzalroq hisoblanadi.

Qatlamning qandaydir usul bilan olinishi holida 4-rasmda ko‘rsatilgan b-belgi, qatlam olinmasidan, bolg‘alash, quyish yo‘li bilan bajarilganida - 4-rasmda ko‘rsatilgan g-belgi qo‘llaniladi. Notekislik parametrlarining ikki va undan ortiq sonlari ko‘rsatilishida ularning mohiyatlarini ifodalashda yuqoridan pastga qarab quyidagi tartibda ko‘rsatiladi. Profil notekisliklari balandligining parametri (Ra ko‘pi bilan 0,1 mkm, l bazaviy uzunligining mohiyati 0,25 mm);

Notekisliklar qadamining parametri - Sm - 0,8 mm bazaviy uzunlikda 0,063 mm dan 0,040 mm gacha;

Profilning nisbiy tayanchli uzunligi - t50 0,25 mm bazaviy uzunlikda 80+10%.