Metrologiyaning asoslari

Faol nazorat to‘g‘risidagi tushuncha
Shuni qayd qilish kerakki, detallar o‘lchamlarining yaroqliligini ularga dastgohlarda ishlov berish paytida nazorat qilishni va ushbu nazorat malumotlari bo‘yicha dastgohlar ishiga ayni bir vaqtdagi ta’sir o‘tkazilishini faol nazorat deb ataladi. Faol nazorat vositalari detallarning nazorat qilinishi natijasiga qarab texprotsessning boshqarilishini amalga oshiradi. Faol nazorat texnologik uskunadagi detalga ishlov berilishida, ishlov berish jarayonida va undan keyin (tekislashda, egishda, frezerlashda, maromiga etkazuvchi ishlarda va boshqalarda) va bir qator boshqa operatsiyalarda o‘tkaziladi. Faol nazoratda ishlov berilayotgan detaining bevosita o‘lchanishi (bevosita uslub) yoki asbobning kesuvchi qismining holati nazorat qilinishi (bilvosita uslub) mumkin.

Detalga ishlov berilishida ishlov berilayotgan elementning miqdorini o‘lchaydigan va yaroqli o‘lchamning olinganligi to‘g‘risida signal beradigan o‘lchov qurilmalari aktiv nazorat vositalari deyiladi.

Faol nazorat vositalarining joriy qilinishi brakning oldini olishni ta’minlash, tayyorlanadigan detallar sifatini oshirish, dastgohchilar ishini engillashtirish, mehnat xavfsizligini ta’minlash, operatorlarning malakasi unchalik yuqori bo‘lmaganida ham yuqori aniqlikka erishishga imkon beradi.

Faol nazorat vositalari asosan ommaviy yoki seriyali ishlab chiqarishlarda qo‘llaniladi va o‘lchov vositalarining tanlanishida quyidagi omillarni hisobga olish kerak bo‘ladi:

• 
  Tayyorlash uchun yo‘l qo‘yiladigan kattalikni.
  
• 
  Nominal o‘lchamni.
  
• 
  Yo‘l qo‘yiladigan nuqsonni.
  
• 
  Detalning umumiy konturini.
  
• 
  Ishlab chiqarish usulini.