Metrologiyaning asoslari

Rezbali birikmalarning o‘zaroalmashuvchanligini

ta’minlashning asosiy prinsiplari
Buramalarining profili bo‘yicha rezbalar uch burchakli, trapetsiyasimon, tirgakli, to‘g‘ri burchakli, doirasimon turlarga bo‘linadi.

Kirishlar soni bo‘yicha - bir marta kiritiladigan, ko‘p marta kiritiladigan rezbalar bo‘ladi.

Buralishining yo‘nalishi bo‘yicha - o‘nggi va chapki bo‘ladi.

Liniyali o‘lchamlarni o‘lchash birligi bo‘yicha - metrik va dyuymli bo‘ladi.

1-rasm. Rezbalarning profillari.

a) trapetsiyasimon; b) tayanch; v) dumaloq; g) to‘g‘ri burchakli



2-rasm. Metrik rezbaning profili
Quyidagilar rezbaning asosiy parametrlariga kiradi:

Nominal o‘lchamlar, ular boltlar va gaykalar uchun bir xil (1-rasm).

Rezbaning sirtqi diametri d (D) - faraz qilinadigan, sirtqi rezbaning do‘ngliklariga yoki ichki rezbaning o‘yiqlariga tegishli diametr. Rezbalarning asosiy miqdori uchun sirtqi diametr nominal diametr deb qabul qilinadi.

Rezbaning ichki diametri d₁ (D₁) - faraz qilinadigan, ichki rezbaning do‘ngliklariga yoki sirtqi rezbaning o‘yiqlariga tegishli diametr.

Rezbaning o‘rtacha diametri d₂ (D₂) - faraz qilinadigan, rezba bilan bir o‘qdagi silindrning diametri, uning tarkibiy qismi buramalarning profilini ariqchaning kengligi R nominal qadamning yarmiga teng bo‘lgan nuqtalarda kesib o‘tadi.

Rezba qadami R - profilning bir-biriga yonma-yon joylashgan bir nomdagi yonlama tomonlari o‘rtasidagi masofa.

Profilning burchagi b - profilning o‘qga doir yuzasidagi yonlama tomonlari o‘rtasidagi burchak.

Ko‘tarilishi burchagi ss - rezbaning o‘rta diametrida yotgan tokadagi vintga tegib turadigan yuza bilan rezbaning yassiligi, o‘qi o‘rtasidagi burchak:

Bir kirishli rezba uchun:

(13)

Ko‘p kirishli rezba uchun

(14)
Rezbadagi o‘z-o‘zidan to‘xtash ana shu burchakka bog‘liq bo‘ladi, u agar quyidagicha bo‘lgani holda ko‘ndalang yassiliklarda ishqalanish bo‘lmaganida ta’minlanadi:
ss < arctg fn, (15)
bunda: fn - rezbadagi ishqalanishning keltirilgan koeffitsienti.
fnqf/(cosb/2) (16)
f-yassi ishqalanadigan yuzalardagi ishqalanish koeffitsienti. O‘zi-o‘zidan to‘xtashning samaradorligi vintli juftlikning f.i.k. mohiyati bilan baholanadi
zqtgu/tg(ss+ arctgfn), (17)
Kichikroq z-lik rezbalar o‘zi-o‘zidan bo‘shab ketishga qarshi ancha ishonchliroqdir.
Boshlang‘ich profilning balandligi N.

Profilning ishchi balandligi N₁.

Profilning balandligi N₂.