Metrologiyaning asoslari

1-rasm. To‘g‘ri yonli shlitsali birikma a) val; b) vtulka; v) val va vtulkaning yig‘ilgan xolati;

g) tashqi diametr; d) ichki diametrlar; e) yon tomon bo‘yicha markazlashtirish
Markazlashtirish usullari
Markazlashtirishning uchta usuli: D sirtqi diametri bo‘yicha va d ichki diametri bo‘yicha hamda b tishlarning yon tomonlari bo‘yicha markazlashtirish usullari amal qiladi.

D bo‘yicha markazlashtirish birikmalar elementlarining o‘qlari muvofiqligining aniqligiga oshirilgan talablar qo‘yilganida, vtulkaning qattiqligi yuqori bo‘lmaganida va tozalovchi cho‘zilma bilan ishlov berish mumkin bo‘lganida, val esa D sirtqi diametri bo‘yicha frezerlash va uzil-kesil silliqlash orqali ishlanganida tavsiya qilinadi. Bunday usul harakatsiz birikmalarda, harakatlanadigan, kichik aylanish momentini beradigan birikmalarda, ya’ni yuzasi kamroq eskirgan birikmalarda qo‘llaniladi.

d bo‘yicha markazlashtirish geometrik o‘qlarning muvofiqligiga oshirilgan talablar qo‘yiladigan, agar vtulkaning qattiqligi detalga cho‘zilma bilan ishlov berishga imkon bermaydigan yoki issiqlik bilan ishlov berishdan so‘ng vallarning qiyshayishi y uz beradigan hollarda qo‘llaniladi. Bunday usul qimmat turadi, lekin eng katta aniqlikni ta’minlaydi. b bo‘yicha markazlashtirish o‘qlar muvofiqligining alohida aniqligi talab qilinmaganida, eng katta momentlarning berilishida, val va vtulkaning yonlama yuzalari o‘rtasida katta oraliqlarga yo‘l qo‘yish mumkin bo‘lmaganida ishlatiladi. Bunday usul eng oddiy va tejamlidir.

16.1-jadval

Shponka-val va vtulka o‘yiqlari birikmalari uchun tavsiya etilgan joizlik maydonlari

№