Metodologiyasi

Фсвр Л. Бои за историю. - М ., 1991. С. 22.
Коллингвуд Р. Идея истории. Автобиография. - М.: 1980. С. 235.
135

---

alohida m as’uliyatli jarayondir. C hunki tarixiy m anbani 
yarat- 
ganlar, turli hujjatlarni bitganlar voki to‘n!agan!ar o‘z maiifaaUarfc^ 
fioirasida, o'z niuqsadlari va qiziqisniari chegarasida dalil to'play- 
dilar. Barcha insonga xos bo'lgan bunday iilat, jum ladan tarixchi-Я Я
l a r n i
ham istisno etm aydi1.
M anbaning axborot nazariyasi ekanligi. Manba tarixchiga o'ta 
z aru r bo'lgan axborot tashuvchidir. K o'p hollarda manbalardan 
olinayotgan m a’lum otlar tarixchini qoniqtirmaydi. Bunday holat- 
lar tadqiqotchi va tarixnavis yoki m anba m uallifining maqsadlari 
bir-biriga mos kelmaganda, shuningdek tadqiqotchi uchun zarur 
m a’lum otlar m anbada mavjud bo'lm aganda yuzaga keladi. Bun­
day holatda tarixchi yoki tadqiqotchi tom onidan boshqa man­
balar tadqiqot uchun jalb etilib, m a’lum otlarning yetarli, asosli 
va ishonchli bo'lishi ta ’m inlanishiga harakat qilinadi. M anbalar 
ijtimoiy m a’lum otlar va axborotlar tashuvchisi bo'lganligi uchun 
bunda axborot haqidagi bilim larni qo'llash o'rinlidir.
I.Kovalchenkoning fikricha axborot - dunyoda sodir bo'lgan 
turli hodisalarning tasviridir. A xborotning doimiy almashinuvi 
jam iyat hayoti va inson hayotini izga solib turilishining asosiy 
shartlaridan biridir.
Axborot ochiq ifodalangan va yashirin holatda (keyingisi ko'p 
uchraydi) bo'ladi. Axborot belgilar orqali, ko'p hollarda til (yozuv) 
tizim lari orqali ifoda etilishi, ayni vaqtda esa saqlanishi va yetka- 
zib berilishi m um kin. Obyektiv m a’lum otlarning qo'lga kiritilishi 
subyektning bilish xususiyatlari, idrok eta olish layoqatiga bog'liq 
holda ham da qo'llanilayotgan tadqiqot m etodlarining samarasiga 
bog'liq ravishda cheklanishi m um kin. Ayrim hollarda buzilgan, 
noto'g'ri talqin etilgan va xato m a’lum otlarni ham olish mumkin.
Axborot qayd etilgan va qayd etilm agan (og'zaki) bo'lishi 
m um kin. Turli narsalarga (tosh, charm (pergament), yog'och, 
sopol, qog'oz va boshq.) qayd etilgan m a’lum otlar albatta og'za­
ki m a’lumotlarga nisbatan ishonchliroq bo'lishi tabiiy. M a’lu-