Metodologiyasi

ll ta r ix g a aiUqclUUiiiK, itiiiA gu a a v sa ia n g a itii* , van A i; i« jitu « M u iu
hisobga olgan holda kabi tushunchalarni, tarixiy iborasi orqa-
. > 
• 
« • 
.* 
• * 
• 
1 •
- ~ 
7.-.r;v,Ttt 
;ч п »
i a a *
q a d im g i 
kabi tushunchalarni anglatadi.
Tarixiylik iborasi orqali biron-bir voqea yoki hodisaning uni 
yuzaga keltirgan mavjud tarixiy shart-sharoit yoki vaziyat bilan 
uzviy bog‘lanishni tekshirish va baholash tam oyilini tushunish 
mum kin. «Tarixiylik* iborasi ilk bor tarixshunoslik tadqiqotlari 
doirasida avstriyalik tarixchi Karl Verner tom onidan 1879-yilda 
qo'llanilgan1.
Tarixnavis iborasi orqali tarixni tavsiflash, tarixni yozish, ta­
rixni aks ettirish, m anbalarni yaratish kabi tushunchalarni, ta- 
rixshunos iborasi orqali tarix tadqiqotlarining muammolari va 
ularni o‘rganuvchi fanni yoki shu soha bilan shug‘ulanuvchi mu- 
taxassisni, tarixchi iborasi orqali esa o‘tmishdagi yilnomachilar, 
solnomachilar, sulolalar tarixlarini yozuvchilar, bugungi kunda esa 
tarix tadqiqotlari va tarix fani, uning o ‘qitilishi bilan shug‘ullanuv- 
chi mutaxassislarni tushunam iz. Tarixiy jarayonlarga va ularning 
borishiga ta’sir ko'rsatgan alohida m ashhur kishilar tarixiy shaxs- 
lar hisoblanadi.
Yuqoridagi fikrlardan ko‘rinadiki, tarix va tarix fani predmeti 
haqidagi tushunchalar ko‘p va turlichadir. Yana ulardan anglash 
m um kinki, tarix uzluksiz doim iy mavjud boMadi. Inson, insoni- 
yat mavjud ekan, ularning shajarasi davom etar ekan, tarix xoti- 
ralarda m a’lum darajada «yashayveradi» va avvalgi jarayonlarni 
m a’lum darajada saqlab uni davom ettiradi. A na shu holatning 
olzi tarixiy bilim manbayi, tarix fani predmeti masalasiga aniqlik 
kiritadi. 
N . 
Jo‘rayevning yozishicha: «Tarix fani kishilik jam iyati- 
n ,ng o ‘tm ishini o‘rganar ekan, u tom m a’noda insonshunoslikdir.