Metodologiyasi

tarixiy 
ja ra y o u - i 
larning tavsifi va tahlili shakllantirilsa, ikkinchidan yozma man- 
balardagi mavjud m a’lum otlar orasidagi mavhumlik, yozma va 
moddiy m anbalarni solishtirish va m antiqiy xulosalar chiqarish 
yordam ida esa tarixiy jarayonlarning tavsifi va tahlilidagi uzilish- 
lar va m avhum liklarni to'ldirish im koniyatini beradi.
Yuqoridagi fikrlarga xulosa sifatida quyidagi fikrlarni aytib 
o ‘tish o'rinlidir.
B irinchidan, tarixiy tadqiqotlar jarayonida ko‘rinadiki, barcha 
m anbalar ham tarixiy jarayonlar tafsilotlarini o‘z tarkibida to‘liq 
qam rab ololm agan.
Ikkinchidan, tarixiy jarayonlar, voqealar, hodisalarning bar­
cha xususiyatlarini o ‘zida aks ettirgan va ularning barcha m o­
hiyati ni aks ettira oladigan moddiy m anbalarning ham, yozma 
m anbalarning ham mavjud b o iish i ham m antiqan, ham amalda 
m um kin emas.
U chinchidan, h ar qanday yozma va moddiy m anbalarning 
yaratilishi bilan bog'liq aksariyat holatlarda subyektivlik nisba- 
tan mavjud va bu tarixiy jarayonlarning mazm un jihatdan butun 
borligicha aniq, mohiyat jihatdan obyektiv yoritilishini aksari­
yat hollarda shubha ostiga q o ‘yishi m um kin (rasmiy hujjatlar va 
huquqiy m azm undagi hujjatlarni istisno qilgan holda).
T o'rtinchidan, m anbalarda keltirilgan m a’lumotlar, dalillar va 
faktlar orqali tarixiy jarayonni o'rganish chog'ida o‘rganilayot- 
gan m asalaning ayrim jihatlari m ualliflar e’tiboridan chetda qo- 
lishi yoki m u allif ongi va dunyoqarashiga mos kelmasligi nati- 
jasida tarixiy jarayonlar tafsilotlarining tavsifida uzilish va ayni 
vaqtda m avhum lik yuzaga keladi. Bu esa manbalarda tarixiy jara­
yonlarning to liq tavsiflab berila olm asligining yana bir sababidir.
D em ak, tarix tadqiqotlarida yozma va moddiy m anbalardan 
foydalanish chog‘ida ularning o ‘ziga xos subyektiv xususiyat-