Metodologiyasi o z b e k I s t o n r e s p u b L ik a s 1

Abu Rayhon Beruniy. Tanlangan asarlar. Hindiston. — Т.: Fan. 1968. 40-b.
105

---

TARIXIY O NG, TARIXIY XOTIRA V4 
TARIXIY M ERO S
Xotira. Tarixiy xotira. Tarixiy ong — o ‘tmish haqidagi xotira.
Tarixiy ong yoki jamiyatning umumiy xotirasi. Tarixiy ongni shakl-
lantiruvchi omillar. Xalq xotirasi.
Tarix o ‘tm ish haqida m a’lum ot to'plovchi va saqlovchi xususi- 
yatlarga ega boMgan va uni anglash jarayoni bo‘lib, ajdodlar, in­
son va insoniyatning tarixiy tajribasi haqida m ushohada yuritish- 
ni aks ettiruvchi ijtimoiy xotiradir.
Zam onaviy ijtimoiy fanlar sohasida tarixiy xotira tushunchasi 
va tam oyiliga talab kuchayib borm oqda. Tarixiy xotira masalasiga 
nafaqat tarixchilar, balki sotsiologlar, m adaniyatshunoslar, yozuv- 
c h ilar va boshqa soha vakillari ham katta e ’tibor qaratm oqdalar 
va unga m urojaat qilm oqdalar. Zam onaviy tarix fanida tarixiy 
xotira alohida mavjud tam oyil emas, balki fanlararo yondashuv 
asosida shakllanib borayotgan alohida maxsus fan sohasiga ay- 
lanib borm oqda. Tarixiy xotira nazariyasi faol tarzda rivojlanib 
borm oqda. Ayniqsa, tarix darslarining o'qitilishi jarayonida tari­
xiy xotira tushunchasining am alda qoMlanilishiga katta urg‘u be- 
rilm oqda.
Tarixiy xotira nafaqat o ‘tm ish haqidagi tushunchalardir, balki 
insonning o ‘z-o ‘zini anglashi jarayonidagi asosiy omildir.
Xotira inson uchun xos boMgan yuksak xususiyatlardan bi­
ri boMib, o ‘z o'tm ishiga (ajdodlar o‘tmishiga) mushohadaviy yon- 
dashish va xulosalar chiqarish orqali o'zlikni anglash va aniqlash- 
ning asosiy om ilidir.
X otirasidan m ah ru m boMgan inson o‘zini va o'zligini anglash 
im koniyatidan ham m ahrum boMadi.
X otira abstrakt bilishdan farqlangan holda, bu bilim inson to ­
m onidan kechirilgan va his qilingan bilim boMib, u insonning 
hayotiy tajribasi hisoblanadi1.
1