Metodologiyasi o z b e k I s t o n r e s p u b L ik a s 1

bu — o'tm ish n i sem iotik qabul qilishdir.
Tarix va tabiiy fanlar. Sinergetika, tartibsizlik nazariyasi. X X
asrning 70-yillariga kelib murakkab tarkibli tizim larn i o'rganish
boshlanishi natijasida fanda yangicha iboralar, anglash yangicha
bazaviy m odellari shakllana boshladi. Shulardan biri o 'z -o 'z in i
tashkil qilish haqidagi fan — sinergetika yangi yo'nalish sifatida
paydo bo'ldi. Sinergetika fanlararo yondashuvning asosiy vositasi
(quroli) sifatida ko'riladi.
Sinergetika — fan n in g murakkab va o'zaro nom utanosib
bo'lgan hodisalar va jarayonlarning (ijtim oiy, siyosiy, iqtisodiy
227

---

va boshq.) u m u m iy qonuniyatlarini o ‘z - o ‘zin i tashkil q ilish n in g
o'ziga xos tam ovillari asosida o ‘?vanadigan fanlararo yo'nalishi,
S in c ig e iik a da^liab tanlararo y o n a lish sifatida yuzaga keldi.
Ilm iy du n ycq araiii nuqiayi n azan d an ayrim hollarda sinergeti-
kani -g lob a l evcly u tsio n iziu »
yoki 
«evoiyutsiyaning universal na­
zariyasi» sifatida talqin q ilinadi.
Sinergetikaning asosiy tushunchalaridan biri tizim larn in g
ham da ko‘p sohali m u h itn in g ko'p variantli va turlicha boMgan ji-
hatlarini aniqlab beruvchi tizim lardir.
Bu fen om en sinergetikada evolyutsiyaning yo‘nalishidagi o ‘zi-
ga x o slik n i kuzatish sifatida nam oyon boMadi, ya’ni od d iy va sod-
dalik dan m urakkablikka va birm uncha m ukam m allikka y o‘na-
lish n i anglatadi.
X aosologiya sinergetikaning bir tarmogM boMib, o ‘z predm eti si­
fatida tizim larn in g nom utanosibligi yoki tasodiflar, jarayonlardagi
kuchli «tebranishlar» sohalarini o'rganadi. X X asrning 7 0 - 8 0 - y il-