Metallurgiyada stexiometrik hisoblash

Takrorlash uchun savollar

1. 
   Qanday holatda gazlar ajraladi?
   
2. 
   Atmosferada qancha miqdorda kislorod miqdorini borligini hisoblang?
   

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

ISLOM KARIMOV NOMIDAGI

TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI

OLMALIQ FILIALI





YO’NALISHGA KIRISH
FANI
TAJRIBA MASHG’ULOTLARNI BAJARISH UCHUN USLUBIY KO’RSATMA

Bilim sohasi :	600 000 –Muxandislik ishlov berish va qurilish tarmoqlari.
Ta’limsohasi :	610 000 –Ishlab chiqarish va qayta ishlash tarmoqlari.
Ta’limyonalishi:	60712100 – «Metallurgiya» ( kunduzgi, kechki, sirtqi)

OLMALIQ – 2021
1-Лаборатория иши.
Эртмаларнинг водород кўрсатгичини аниқлаш.
Ишдан мақсад: Гидрометаллургияда эритмаларнинг нордонлик ҳамда ишқорийлигини аниқлаш.
Керакли дастгоҳлар ва ускуналар.

1. 
   Реагентлар
   
2. 
   Колбалар
   
3. 
   Аралаштиргич
   
4. 
   Килота ( H₂SO₄) ёки (НСI)
   
5. 
   Индикатор қоғози.
   

Қисқача назарий маълумотлар.
Эритмалар деб икки ёки ундан кўп компанентлардан ва уларнинг ўзаро таъсир махсулотлаидан иборат бир жинсли системадир.
Сув кўп моддалар учун эритувчи вазифасини ўтайди ва унда турли химиявий жараёнлар содир бўлади. Бундан ташқари, химиявий тоза сувнинг ўзи кучсиз электролит бўлиб, бошқа электролитлар каби ионларга қуйидагича диссоциланади:

Н₂О Н⁺ + ОН- (а)

ёки
Н₂О + Н₂О Н₂О⁺ + ОН- (б)
соддалаштириш мақсадида диссоцмиланишни (а) тенглама тарзида боради ва Н⁺ иони ҳосил бўлади деб қараш мумкин. Бу холда массалар тахсири қонуни (а) тенгламага татбиқ этилса, сувнинг электролитик диссоциланиш константаси:
(Н⁺) (ОН-)
К = ------------------ (25)
(Н₂О)
Сувнинг 22^оС даги диссоцмланиш константаси К=1,8_*10^-16 ва диссоцилангиш даражаси а=1,7_*10^-9 бўлгани учун, яъни жуда кичик миқдор бўлгани учун сувнинг диссоциланмаган молекулалар концентрациясини ўзгармас деб қараш мумкин, яъни (Н₂О)=cоnst.
У вақтда (25) тенглама қуйидаги:
[Н+[ [ОН-] = К [Н₂О] = Кb (26)
Кўринишга эга бўлади. Бу ерда Кb қийматни сувнинг ион кўпайтмаси дейилади. 1 литр сувда 55,6 моль Н₂О (100/18 = 55,6моль) бўлгани учун сувнинг концентрацияси (26) тенгламага қўйилса қуйидаги натижа келиб чиқади (22^оС) учун:
К_в = К (Н₂О) = 1,8_*10^-16_*55,6 = 10^-14
[Н+] [ОН-] = 10^-14 (27)

Ҳар қандай сувли эритмада ўзгармас температурада водород ва гидроксил ионлари концентрацияларининг кўпайтмаси ўзгармас қийматга эга.

(27) тенгламадан
10^-14 г-ион
[Н+] = -----------; 10-14 = 10^-7 -----------
[ОН]- л
Водород ва гидроксил ионларининг концентрацияси бир-бирига боғлиқ холда ўзгаради. Агар сувга кислота қўшилиб борилса, [Н⁺] орта боради, [ОН-] шу даражада камая боради. Натижада уларнинг кўпайтмаси ўзгармас сақланади. Нейтрал муҳитда [Н⁺]=[ОН-]=10^-7 г=ион/л; агар муҳит кислотали бўлса [Н+]>[ОН]; асосли бўлса [Н+]<[ОН-].

Муҳитнинг кислотали ёки асосли эканлигини манфий кўрсатгич билан ифодалаш амалда анча ноқулайлик туғдиради. Шунинг учун муҳитнинг қандайлигини ифодалаш учун водород кўрсатгич рН- ни Серенсен киритган (1909) бўлиб у қуйидагига тенг:

рН = - 1n [Н⁺] (28)
Водород кўрсаткич деб, водород ионларининг г.ион/л бирликда ифодаланган концентрациясининг манфий ишора билан олинган ўнли логарифмга айтилади. Химиявий тоза сувда 22^оС учун рН=-1п10^-7=7, кислотали муҳитда рН<7, асосли муҳитда рН>7. (27) тенгламани логарифмласак.
lg [H+] + lg [ОН-] = lg 10^-14

- lg [H+] = рН ва - lg [H-] = рОН эканлигини ҳисобга олиб ёзсак:

рН + рОН = lg 10^-14 = 14 (22^оС)

келиб чиқади.
Водород кўрсаткичнинг қийматига кўра муҳит 9-жадвалда кўрсатилгани каби бўлади:
9-жадвал

рН	1	2	3		4	5	6		7		8	9	10		11	12	13	14
Мухит	Кучли кислотали			Кучсиз кислотали