Metallurgiya kOmBinatı nawayi mámleketlik kánshilik instituti

Tayanısh termin hám sóz dizbekleri
Gidrosfera, Tábiy resurs, Amudarya, Sirdaryo, suw jumsaw koefficenti, suwdiń attiqligi, basqarıw juwapkerlik, jınayatlı juwapkerlik.


1. Gidrosfera hám suw rezervleri haqqında ulıwma maǵlıwmat.
Jer sharındaǵı suwdan ibarat bolǵan qabıq, gidrosfera dep ataladı. “Gidrosfera” grek tilinen alınǵan bolıp, “gidro” - suw, “sfera” - shar bolıp esaplanadı. Gidrosferaǵa biosferadaǵı barlıq suw-okean, teńiz, kól, dárya, qar hám mızlıqlar, jer astı suwı hám atmosfera hawası quramındaǵı suw parları kiredi.
Gidrosferanıń ulıwma suw muǵdarı shama menen 1403 mln km³ ti quraydı. Sonnan okean suwı 1370 mln km³, mızlıqlar 24 mln km³, jer astı suwı 8 mln km³, kól suwı 0.23 mln km³, topıraq quramında suw 0,007 mln km³, dárya suwı 0,002 mln km³, atmosfera hawası quramında suw bolsa 0,014 mln ³ ti quraydı.
Sonı da este saqlaw kerek, jerde tábiyiy suwdıń ulıwma muǵdarı 1386 mln³ ti quraydı hám jer maydanınıń 70 % in qoplaydi. Tiykarınan bul (97,8 % ten kóbirek) shor suw bolıp, dushshı suw jerdıń túrli qatlamlarında hám mızlıqlarda jaylasqan. MDH de dushshı suw zapası 40,5 mıń km³ ti quraydı. Dúnyada bir jılda shama menen 3900 mlrd m³ dushshı suw sarplanadı. Sonnan yarımı paydalanıladı,qalǵan yarımı bolsa aǵın suwga aylanıp qaladı hám pataslanǵan halda ashıq suw háwizlerine aǵızıladı. Suwdıń sarplanıwı bolsa hár 12 jılda 2 esege ko'beymekte. Bunıń tiykarǵı sebebi dúnya kóleminde júz bergen “demografik jarılıw” bolıp tabıladı.
Dúnya xalqı sanınıń ósip barıwına, demografik partlaw dep ataladı. Haqıyqattan da, BMT tarqatılǵan maǵlıwmatlarǵa qaraǵanda, dúnya xalqı 2 mln jıl dawamında 1830 jılı 1 mlrddan kóbirek adamdı quraǵan. Bunnan 100 jıl ótkennen keyin (1930 j), 2 mlrd adam, 30 jıl ótkennen keyin (1960 j), 3 mlrd adam, 15 jıl ótkennen keyin (1975 j), 4 mlrd kisin, 11 jıl ótkennen keyin (1986 j), 5 mlrd kisin, 9 jıl ótkennen keyin (1995 j), 6 mlrd xalqtı quraydı. Sonday eken, xalıqtıń ishimlik suwǵa bolǵan mútajligi kúnnen-kúnge artıp barmaqta. Házirgi waqıtta dúnya xalqınıń 1/3 bólegi ishimlik suwınıń jetispewshiligine dus kelmekte.