Metallarda korroziyaning hosil bo’lish sabablari va ularga
qarshi kurashish
Аbdurахim Аbdurаsulоvich Оchilоv
ochilov82@mail.ru
Firuza Solexovna Qurbonova
Buxoro muhandislik-texnologiya instituti
Annotasiya:
Korroziya - metall materiallar va atrof muhit oʼrtasida metallarning
yemirilishiga olib keladigan elektrokimyoviy jarayon boʼlib,
atrof-muhitning
ifloslanishiga, iqtisodiy yoʼqotishlarga olib keladi va ishlab chiqarish jarayonining
xavfsizligini shubha ostiga qoʼyadi. Korroziya, shuningdek materialning tashqi
koʼrinishini, sifatini, mexanik xususiyatlarini va chidamliligini salbiy tomonga
oʼzgartirib, jiddiy muammolarga olib keladi.
Kalit so’zlar:
korroziya,
nometall materiallar, kristall panjara, polimer,
stimulyator, ingibitor, kimyoviy korroziya, elektrokimyoviy korroziya, gaz
korroziyasi, elektrolit.
Causes of corrosion in metals and their control
Abduraxim Abdurasulovich Ochilov
ochilov82@mail.ru
Firuza Solexovna Qurbonova
Bukhara Institute of Engineering and Technology
Abstract:
Corrosion is an electrochemical process that leads to the absorption of
metals between metallic materials and the environment, which leads to environmental
pollution, economic losses, and the safety of the production process is questionable.
Corrosion
also causes serious problems, changing the appearance, quality,
mechanical properties and durability of the material in a negative way.
Keywords:
Corrosion, nonmetallic materials, crystal lattice, polymer,
stimulator, ingibitor, chemical corrosion,
electrochemical corrosion, gas corrosion,
electrolyte.
Qadimdan kishilar metallar va ularning qotishmalari asosida yasalgan buyum,
jihoz, uskunalardan foydalanganliklari bilan birgalikda, ularda bu metall
buyumlarining tabiiy muhit ta'sirida yemirilishi muammosi paydo bo'lgan. Bu
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
May 2022 / Volume 3 Issue 5
www.openscience.uz
433
muammo - metallar korroziyasi bo'lib, hozirgi kunda ham dolzarbligini yoqotgani
yo'q.
Metallarning tashqi muhit ta'sirida o'z - o'zidan
yemirilish hodisasiga -
metallarning korroziyalanishi hisoblanadi.
Shuni unutmaslik lozimki, korroziyalanish faqat metallar uchungina xos
bo'lmasdan, nometall materiallar (beton, yog'och, plastmassalar, shisha, sopol,
keramika, sirli (glazur) buyumlar ham tabiiy agressiv muhit ta'sirda yemiriladi. Shu
sababli korroziya hodisasiga keng ma'noda qarash va uning mohiyatini har bir holat
uchun to'g'ri tushunib yechish kerak.
Neft va gazni qazib olishda, uni
naqliyo qilish va saqlashda, qayta ishlash
jarayonlarida va kundalik turmushimizda metall buyumlaridan keng foydalanilgani
bois, mazkur kursda asosan metallar korroziyasining kelib chiqish sabablari,
oqibatlari va ularga qarshi kurashish usullari bilan tanishamiz. Zamonaviy
texnologiyada va ishlab chiqarish jarayonlarida turli nometall materiallardan yasalgan
jihozlardan keng foydalanilayotgani sababli kursning oxirida nometall materiallar
korroziyasi bilan ham qisman tanishamiz.
Korroziya jarayonlarini turlarga ajratishdan avval
bu jarayonlarni keltirib
chiqaruvchi sabab va omillar bilan tanishish lozim.
Korroziya mexanizmi va tezligiga ta'sir etuvchi omillar quyidagi 1-jadvalda
keltirilgan.
Jadval-1
Metallarni korroziyalanishiga olib keluvchi va unga ta'sir etuvchi asosiy omillar
Ta'sir etuvchi
omillar guruxi
Ta'sir etuvchi omillar
Metallning fizik-
kimyoviy
xususiyatlari va
ichki tuzilishi.
Metallning termodinamik barqarorligi; Metallning davriy sistemada
joylashgan o'rni; Metall qotishmasidagi
komponentlarning miqdoriy
nisbatlari;
Metallning kristall panjarasi tuzilishi;
Metall sirtining bir jinsliligi (silliq yoki notekisligi);
Metallda ichki (mexanik) kuchlanishlar turi va miqdori;
Metall konstruktsiya
(detallar-ning
konstruksion
tuzilishi).
Turli metallarning o'zaro kontakti;
Metallning polimer, yog'och, nometall material bilan o'zaro kontakti;
Metallning boshqa konstruktsiya elementlari bilan birikish xarakteri;
Kesim yuzalarining birikkanligi, detallar, jihozlar
shakllarining silliqligi
va boshqalar;
Detallar, jihozlarning o'zaro joylashuvi va qanday yig'ilganligi;
Kuchlarning yig'ilganligi ( tarqoqligi );
Sirt qoplamalarni qayta tiklash mumkinligi;
Qo'shimcha himoyalashning imkoniyatlari;
Texnologik omillar
Metall va qotishmalarning kimyoviy tarkibi, tozalik darajasi;
Yarim maxsulotlarning texnologik o’ziga xos xususiyatlari;
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
May 2022 / Volume 3 Issue 5
www.openscience.uz
434
