Metallar rudalarini qazib olish, boyitish, rangli metallar va ularning qotishmalarini

Rangli metallurgiya - rangli metallar rudalarini qazib olish, boyitish, rangli metallar va ularning qotishmalarini eritishni o'z ichiga olgan metallurgiya sohasi. Fizik xususiyatlari va maqsadi bo'yicha rangli metallar shartli ravishda og'ir ( mis, qo'rg'oshin, rux, qalay, nikel ) va yengil ( alyuminiy, titanium, magniy ) ga bo'linadi. Ushbu bo'linish asosida engil metallar metallurgiyasi va og'ir metallar metallurgiyasi farqlanadi. Og'ir metallar[tahrir | manbasini tahrirlash]

O'zbekiston pochta markasida mis eritish sanoati
Og'ir rangli metallar ishlab chiqarish, energiyaga bo'lgan ehtiyojning kichikligi sababli, xom ashyo qazib olish sohalari bilan chegaralangan.

• 
  Zaxiralari, mis rudalarini qazib olish va boyitish, shuningdek, mis eritish bo'yicha Ural iqtisodiy rayoni Rossiyada etakchi o'rinni egallaydi, uning hududida Krasnouralskiy, Kirovgradskiy, Sredneuralskiy, Mednogorskiy kombinatlari ajralib turadi.
  
• 
  Qo'rg'oshin-rux sanoati umuman polimetall rudalari tarqalgan hududlarga qaratiladi. Bunday konlarga Sadonskoye ( Shimoliy Kavkaz ), Salairskoye (G'arbiy Sibir), Nerchinskoye (Sharqiy Sibir) va Dalnegorskoye (Uzoq Sharq) kiradi.
  
• 
  Nikel-kobalt sanoati markazlari Norilsk ( Sharqiy Sibir ) va Monchegorsk ( Shimoliy iqtisodiy rayon) shaharlari, shuningdek, Nikel (Murmansk viloyati) shahar tipidagi aholi punktidir .
  

Yengil metallar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Yengil metallarni olish uchun katta miqdorda energiya talab qilinadi. Shuning uchun engil metallarni erituvchi korxonalarni arzon energiya manbalari yaqinida to'plash ularni joylashtirishning eng muhim tamoyilidir.
Alyuminiy ishlab chiqarish uchun xom ashyo Shimoliy-G'arbiy mintaqaning boksitlari ( Boksitogorsk ), Urals ( Severuralsk shahri ), Kola yarim oroli ( Kirovsk ) va janubiy Sibir (Goryachegorsk) nefelinlaridir . Alyuminiy oksidi - glinozyom, bu alyuminiy xomashyosi bor joylariga ajratiladi. Undan metall alyuminiy olish katta miqdorda elektr energiyasini talab qiladi. Shuning uchun alyuminiy zavodlari yaqinida qurilgan yirik elektr stantsiyalari, asosan gidroelektrostantsiyalar ( Bratsk, Krasnoyarsk va boshqalar). )

• 
  Titan-magniy sanoati asosan Uralsda, ham xomashyo qazib olish joylarida ( Bereznikovskiy titan-magniy zavodi ) va arzon energiya ( Ust-Kamenogorsk titan-magniy zavodi ) hududlarida joylashgan. Titan-magniyli metallurgiyaning yakuniy bosqichi - metallar va ularning qotishmalarini qayta ishlash - ko'pincha tayyor mahsulotlar iste'mol qilinadigan joylarda joylashgan.
  

Rangli metallurgiya

30-yillarida mahalliy mineral xomashyo resurslari 
zamirida sanoatning alohida tarmog`i tarzida shakllandi. Respublikamiz hududi 
rangli metall homashyolariga juda boy. Bir qancha rangli metall zahiralari 
bo`yicha O`zbekiston MDHdagina emas, balki jahonda oldingi o`rinda turadi. 
Masalan, u oltin zahiralari bo`yicha dunyoda 4-o`rinda, uni qazib olish bo`yicha 
7-o`rinda turadi. O’zbekiston dunyoda ulkan oltin resurslariga ega bo’lgan 
mamlakatlar qatoriga kiradi, 41 ta oltin koni, shu jumladan 33 ta oltin-ma’dan 
koni qidirib topildi.

Mis, uran zahiralari bo`yicha dunyoning oldingi o`nlik mamlakatlari 

qatoridan o`rin olgan. Bu yerdagi rangli rudalar tarkibida rux, qo`rg`oshin, 
kumush, molibden, volfram, kadmiy, indiy, tellur, selen, reniy, kobalt, nikel, 
osmiy va boshqalar ko`pdir. Rangli va nodir metallning yirik zahiralari 
Markaziy Qilzilqum, Janubiy Tyan-Shyan, Chotqol-Qurama, Nurota, 
Molg`uzor, Janubiy Farg`ona mintaqalarida joylashgan. Topilgan konlarni 
sanoat miqyosida o`zlashtirish yo`lga qo`yilmoqda. Shuning uchun ham 
endilikda O`bekiston rangli metallar ishlab chiqarish bo`yicha jahonda oldingi 
o`rinlardan birini egallamoqda.

O’zbekiston talaygina kumush zahiralariga ega. Navoiy viloyatida 

Visokovoltnoe, O’qjetpes va Kosmonachi konlari ishlatishga tayyorlab 
il
il
id
k i
il
d

46