Metallar Davriy sistemadagi 118 elementning 90 dan ortig‘i metallardir

Alyuminiyning olinishi

• Alyuminiy elektrotermik usulda olinadi. Bunda suyuqlantirilgan kriolitda (Na₃AlF₆) erigan alyuminiy oksid elekrolit bo‘ladi. Bu suyuqlanmaga biroz miqdor alyuminiy ftorid qo‘shiladi. Bunday elektrolit elektr tokini yaxshi o‘tkazadi.

Elektrometallurgik usul

• Elektroliz 800–1000 °C da olib boriladi. Suyuqlanmadan 5—8 volt kuchlanishdagi, 80 000 ampergacha tok kuchiga ega bo‘lgan doimiy tok o‘tkaziladi. Bunda katodda alyuminiy, anodda kislorod ajraladi, kislorod ugleroddan tayyorlangan anod bilan ta’sirlashadi:

• “+” Katotda: Al⁺³+ 3ē → Al⁰
• “–” Anodda: 2O⁻² – 4ē →O₂⁰ ; O₂ + 2C →CO₂

Masalalar yechish

• 1 – masala. Noma’lum bir valentli metall xlorididan 2,98 g saqlagan eritmadan vodorod sulfidi o‘tkazilganda shu metall sulfididan 2,2 g hosil bo‘ldi. Metallning ekvivalent molyar massasini aniqlang.

• 2,98------------- 2,2------------------ 0,78
• 2MeCl + H2S = Me2S + 2HCl 0,78/39 = 0,02 mol
• 71 ---------------32----------------39
• Demak, dastlabki hosil bo`lgan moddalar 0,02 mol miqdordan ekan. Moddalarning berilgan massalari orqali Mr ni topamiz.
• Mr (Me2S) = m/n = 2,2 /0,02= 110; m(Me) = 110 -32 = 78 Bu ikkita metal atomining massasi. Natijani 2 ga bo‘lamiz:
• Ar = 78/2= 39. Bu K (kaliy) metali. J: 39 K

• Simob (II)-oksid uglerod bilan birga qizdirilganda nafas olishga yordam bermaydigan gaz hosil bo‘ladi, yondirilgan cho‘p bu gazda o‘chadi va u ohakli suvni loyqalatadi. Bunda yangi qanday moda olinadi? Shu gazdan 5,6 litr hosil qilish uchun dastlabki moddalarning har biridan necha grammdan olish kerak. Reaksiya tenglamalarini yozing.

• Hosil bo‘ladigan gaz CO2 va bu gaz yonishga yordam bermaydi. U ohakli suv bilan ta’sirlashib, CaCO3 – oq cho‘kma hosil qiladi.
• x=108,5 g y=3 g 5,6 l
• 2HgO + C = 2Hg + CO2 ↑;
• 434 12 22,4 l
• Ca(OH)2 + CO2 = CaCO3 ↓ + H2O