Metallar Davriy sistemadagi 118 elementning 90 dan ortig‘i metallardir

Mavzuni mustahkamlash

• 1. O‘zbekistonda metallurgiya zavodi qayerda joylashgan?

• Bekobod shahrida

• Domna pechi va marten pechi

• 2,14% dan ko‘p

• 2 xil: quyma va to‘yingan cho‘yan

• Quvurlar, panjaralar, uy-ro‘zg‘or buyumlari

• 2. Cho‘yan ishlab chiqarishda qanday qurilmalardan foydalaniladi?

• 4. Cho‘yan tarkibida uglerod necha foiz?

• 3. Cho‘yan necha xil bo‘ladi?

• 5. Cho‘yandan qanday mahsulotlar olinadi?

Gidrometallurgik usul

• Gidrometallurgik usullarda metallar olish ularning birikmalarini eritmaga o‘tkazib, yuqori haroratlarsiz, elektroliz yordamida yoki boshqa metallar ta’sir ettirib qaytarishga asoslangan. Bu usullar yordamida oltin, kumush, rux, uran va boshqa metallar olinadi.

Gidrometallurgik usul

• CuO + H₂SO₄ → CuSO₄ + H₂O
• CuSO₄ + Fe → FeSO₄ + Cu↓

CuSO₄ eritmasining elektrolizi:

• CuSO₄ + H₂O = Cu²⁺+ SO₄²⁻+ H₂O (H⁺+OH⁻)
• Katodda Cu²⁺+ 2ē = Cu⁰
• Anodda 2OH⁻– 2ē = H₂O + O⁰
• Eritmada 2H⁺ + SO₄²⁻ , ya’ni H₂SO₄ qoladi.

Elektrometallurgik usul

• Elektrometallurgik usullarda metallarni olish oksidlar, gidroksidlar, tuzlar suyuq - lanmalarini elektroliz qilishga asoslangan. Bu usullar yordamida ishqoriy va ishqoriy-yer metallar, alyuminiy olinadi.

Elektrometallurgik usul

• Na⁺+ ē → Na⁰
• Ca⁺² + 2ē → Ca⁰
• Al⁺³ + 3ē → Al⁰

Elektrometallurgik usul

• Sanoatda natriy va kaliy ularning suyuqlantirilgan tuzlarini elektroliz qilib olinadi. Masalan, natriy xlorid suyuqlanmasi tegishli ionlarga dissotsiatsiyalanadi:
• NaCl=Na⁺+Cl⁻

Elektrometallurgik usul

• Doimiy tok o‘tkazilganda bu suyuqlanmadagi natriy ionlari katodga tortiladi va elektron qabul qilib, erkin holda ajraladi; xlor ionlari anodga tortiladi va elektron berib erkin xlor gazi holida ajralib chiqadi.
• Na⁺+ē→Na⁰
• 2Cl⁻-2ē→Cl⁰₂
• Cl⁻+Cl⁻→Cl₂