7-LABORATORIYALÍQ JUMÍS
TEMA: CISCO PACKET TRACER PROGRAMMASÍNDA SNTP
MENEN ISLEW
Jumıstıń maqseti
: Cisco Packet Tracer
simulyatsiya rejiminde SMTP
elektron pochta protokollarınan paydalanǵan halda programmalardıń óz-ara tásirin
shólkemlestiriw principlerin úyreniw.
Teoriyalıq bólim
Qollanılatuǵın pochta protokolları menen óz-ara islew sxeması súwret 1.
Súwret: 1. Qollanılatuǵın pochta protokolları menen óz-ara islew sxeması
Pochta uzatıw agenti (MTA) - pochta uzatıw sistemasınıń tiykarǵı komponenti
bolǵan pochta uzatıw agenti bul kompyuterdi tarmaq elektron pochta sisteması
ushın kórsetip beredi. Ádetde, paydalanıwshılar atqarıw ministrligi menen tuwrıdan-
tuwrı islew, biraq isletpeń Mail User Agent (MUA) - elektron pochta klient.
Kóplegen pochta agentleri TCP jalǵanıw arqalı xabarlardı uzatıw ushın ápiwayı
pochta uzatıw protokolı (SMTP) den paydalanadı.
SMTP Internette elektron pochta xabarların uzatıwdıń standart usılı retinde
qabıl etiledi. Ámeldegi protokol standartı RFC 2821 de xarakteristikalanǵan. SMTP
transport protokolı retinde TCP den paydalanadı, jalǵanıw 25-cifrlı port arqalı
ornatıladı. Bul jalǵanıwǵa xizmet kórsetiw ushın pochta serveri dep atalatuǵın
arnawlı programma qollanıladı. Paydalanıwshınıń pochta programması xabardı
súwretlew hám baylanıstı ornatıw ushın isletiledi. Jalǵanıw ornatılǵannan keyin,
buyrıqlar járdeminde maǵlıwmat almasıladı. Paydalanıwshı ushın bul buyrıqlar,
eger ol elektron pochta klientinen paydalansa, joq [3 ].
SMTP protokolınıń tiykarǵı maqseti elektron pochta xabarların isenimli hám
nátiyjeli jetkizip beriw bolıp tabıladı. Protokoldı ámelge asırıw ushın
tek isenimli
baylanıs kanalı talap etiledi. SMTP ushın qural bólek jergilikli tarmaq,
tarmaqlar
sisteması yamasa dúnya boylap Internet bolıwı múmkin.
Bul uzatıw ádetde eki xost birdey transport xizmetinen paydalanǵanda
tuwrıdan-tuwrı jiberiwshi xostınan qabıl etiwshi xostına ámelge asırıladı. Eger
xostlar ulıwma transport sistemasına jalǵanbaǵan bolsa, uzatıw bir yamasa bir neshe
aralıq SMTP-serverler járdeminde ámelge asırıladı. Xabardıń túp nusqasın qosımsha
funktsiyalardı atqaratuǵın qıdırıw serverge usınıw búgingi kúnde Internette ádetiy
jaǵday bolıp tabıladı. Orta server bunday jaǵdaylarda basqa uzatıw qurallarına kiriw
qapı wazıypasın atqaradı hám ádetde DNS (Domain Name System) MX jazıwları
járdeminde saylanadı. SMTP protokolı tómendegi baylanıs modeline tiykarlanadı :
paydalanıwshı sorawına qaray jiberiwshi pochta programması qabıl etiwshi
programma (pochta serveri) menen óz-ara baylanıstı ornatadı. Qabıl etiwshi aqırǵı
yamasa aralıq qabıl etiwshi bolıwı múmkin. Eger kerek bolsa, pochta serveri basqa
server menen baylanıs ornatıwı hám xabardı jóneltiriwi múmkin.
Pochta qutısınan xabar alıw ushın paydalanıwshınıń pochta programması
serverge SMTP protokolı járdeminde emes, bálki xabarlardı qabıllaw ushın arnawlı
pochta protokolı járdeminde jalǵanadı. Bul protokol sizge pochta qutısı
menen
islewge múmkinshilik beredi: xabarlardı qabıllaw, xabarlardı óshiriw, olardı saralaw
hám basqa operatsiyalardı orınlaw.
DNS xızmeti
Bul laboratoriya SMTP elektron pochta programması protokollarına itibardı
qaratadı. Biraq, elektron pochta sisteması menen óz-ara baylanıslar domen atları
sistemasısız (DNS) múmkin emes. DNS xızmetine tómendegiler kiredi:
Ramziy atlardı IP-mánzillerge ótkeriw;
IP-mánzillerdi ramziy atlarǵa aylandırıw.
DNS-nıń qosımsha ayrıqshalıǵı pochta arqalı jóneltiriw bolıp tabıladı.
Tarqatılǵan DNS xızmetiniń tiykarǵı specifikaciyası RFC 1034 hám RFC 1035 te
kórsetilgen.
[Elektron
resurs]. URL:
http://www.
ietf.
org/rfc/rfc1034.
txt.
URL:http://www. ietf. org/rfc/rfc 1035. txt.
DNS-de maǵlıwmatlardı saqlaw hám uzatıw birlikleri derek jazıwları
esaplanadı. Resurs jazıwlarınıń kóp túrleri bar, olardıń hár biri belgili muǵdardaǵı
maydanlarǵa iye. " MX" jazıwı pochta arqalı marshrutlaw ushın isletiledi,
eger ol
bolmasa, " A" jazıwınan paydalanıladı. " A" jazıwı (mánzil jazıwı ) parametrlerdi óz
ishine aladı : xost domeni atı, tiyisli IP-mánzil.[2]
Mısal : aivt IN 195. 19. 212. 16, bul jerde " IN" jazıwlar klası (internet).
MX jazıwı parametrlerdi óz ishine aladı : pochta domeni atı, pochta serveri atı,
ústin turatuǵınlıq.
Mısal : aivt IN MX 20 mail. stu. neva. ru, bul erda " IN" jazıwlar klası
(internet).[4]
Xabar qabıl etilgende, MTA óziniń xızmet maǵlıwmatların,
atap aytqanda,
xabardıń basın analiz etedi, qabıl etiwshiniń domenin anıqlaydı (4. 83-súwretke
qarań). Eger ol bul MTA tárepinen xizmet kórsetiletuǵın
domenge tiyisli bolsa,
alıwshı qıdırıladı hám xat onıń pochta qutısına jaylastırıladı, eger qabıl etiwshiniń
domenine bul MTA xızmet kórsetpese, bul domen ushın MX jazıwların talap
etetuǵın DNS sorawı jaratıladı. MX jazıwı - bul belgili bir domen ushın kiretuǵın
pochtanı qayta isleytuǵın pochta serverleriniń atların óz ishine alǵan DNS-
jazıwlardıń arnawlı túri. Bir neshe MX jazıwları bolıwı múmkin,
bul halda MTA
izbe-iz jalǵanıwdı ornatıwǵa háreket etedi, bul eń joqarı ústin turatuǵınlıqqa iye
serverden baslanadı. Eger MX jazıwı bolmasa, A jazıwı soraladı (domen atınıń IP-
adreske maslastıratuǵın mánzil jazıwı ) hám ol jerde kórsetilgen xostqa xat jetkizip
beriwge háreket etiledi. Eger xabardı jiberiwdiń ilaji bolmasa, ol qáte xabarı menen
jiberiwshige qaytarıladı (paydalanıwshınıń pochta qutısına jaylastırılǵan ).[4 ]
