va ularni boshkarishda kiynalgan edi. Ammo siz unga yordam bera olishingizni
305
biladi. Marketing kanallariga javob beruvchi menejer sifatida kuyidagi holatlarni
taxlil qilib uz tavsiyalaringizni bering.
1.Archibald marketing kanallarining keng kulamdagi imkoniyatlarga –
marketing axborotlarini yigishdan jismoniy taksimotgacha ega ekanligini biladi. U
“Blek end Dekker” vositachilarga utkaziladigan asosiy funktsiyalarni aniklash
kerakligini xam biladi. U sizga mana shu funktsiyalarni aniklab berishingizni
buyurdi. Marketing vositachilari tomonidan bajariladigan kuyidagi funktsiya
kombinatsiyalardan kaysi birlari “Blek end Dekker” uchun kattarok ahamiyatga
ega?
A) “Blek end Dekker” uchun vositachilarning sotuvdan keyingi xizmatlarni
bajarish bilan boglik bo’lgan marketing kanallari bilan shugullanish muximrokdir.
Mijozlarning talabini qondirish xam muximdir. Buning uchun esa xaridorlar bilan
to’g’ri mulokotda bulish kerak. “Blek end Dekker” alohida xar bir xaridorga uz
e’tiborini karatolmaydi. Kompaniya uchun mijozlarga xizmat kiluvchi vositachilar
bilan ta’minlash va asbob-uskunalarni to’g’ri ishlatish uchun yordam bilan
ta’minlash katta ahamiyatga ega.
B) “Blek end Dekker” maxsulotlari unchalik murakkab bulmaganligi uchun
xaridorlar kompaniyaning yordamiga muxtoj emas. Kompaniya uchun sotuvni
tamomlaydigan emas, balki sotuvdan ilgari buladigan marketing kanallari
funktsiyalari muximrokdir. Boshlangich boskichdagi eng muxim narsa – bu
xaridorlar bilan teskari alokani urnatishdir. Agar kompaniya xaridorlarga kerakli
maxsulotlarni ishlab chikarmokchi bo’lsa, bunday yul bilan keluvchi marketing
axboroti kerakdir. Bunday axborotni olgandan keyin “Blek end Dekker”
vositachilarni strategik rejalashtirishga jalb kiladi. Oxir oqibatda ular kompaniya
rejalarini tuzish jarayonida kabul qilinadigan echimlar bilan boglik.
V) “Blek end Dekker” kanal buyicha sheriklari tomonidan echilishi kerak
bo’lgan muxim vazifa – bu nomuvofikliklarni bartaraf etish va sotuvchi xamda
xaridorlarni birlashtirishdir. Alohida tovarlarni alohida xaridorlarga sotish
kompaniya
uchun
tejamsizlikdir.
Ushbu
bushlikni
tuldirish
marketing
vositachilarining ishidir. Ular kompaniya maxsulotini xajmi va assortimenti
buyicha kay ta taksimlaydi. Natijada mijoz uziga kerakli tovarni kerakli miqdorda
tanlay oladi. Bundan tashkari “Blek end Dekker” potentsial mijozlarni kaerdan
topishni bilmasligi xam mumkin. Shuning uchun tovarni xaridorlarga yetkazib
berishda
kompaniya
chakana
savdogarlarga
ishonishga
majburdir..
Standartlashtirilgan sdelkalarni tashkil qilish xam ortikcha emas.
G) “Blek end Dekker” xam sotudan oldingi, xam sotuvdan keyingi yordamga
muxtojdir. Eng muxim funktsiyalar mijozlar bilan teskari alokani ta’minlash va
qanday
yangi
tovarlarni
ishlab
chiqarish
kerakligi
buyicha
takliflar
kiritishdir.Tovarlar xarakatlanishi xam katta rol uynaydi. Ayniksa, “Blek end
Dekker” xalkaro operatsiyalarining kuchi va chakana savdogarlarga xos maxalliy
bozorlarni tulik bilish buyicha uning reklama byudjetini birlashtiruvchi
faoliyatdagi kooperatsiyadir. Jismoniy taksimot xam katta ahamiyatga ega. Agar
siz uz tovaringizni xaridor oldida tulik namoyish kila olmasangiz, uni sotish xam
306
sizning kulingizdan kelmaydi. “Blek end Dekker” asboblari va oshxona
anjomlarini sotib oluvchilar konikishi uchun sotuvdan keyingi xizmatni va
yordamni uz yuliga kuyish kerak.
2. Mijozlarga xizmat ko’rsatish marketing operatsiyalarining muxim
komponentidir. Archibald bundan xabardor, ammo bunday kupkanalli marketing
tizimida mijozlarga xizmat ko’rsatish unchalik oson emasligini xam biladi.
Kuyidagi tezis va birlashuvlardan kaysi biri kompaniya holatiga kuprok mos
keladi?
A) Mijozlarga xizmat ko’rsatish buyicha xarakatlarni “Blek end Dekker”ning
oxirgi iste’molchilariga karatishi lozim. Buning uchun kompaniyaning bir necha
usullari mavjud. Birinchidan, “Blek end Dekker” maxsulotlari iste’molchilarni
muvaffakiyatga erishishini engilashtiradigan qilish mumkin. Bunga ishlatilishi
kulay bo’lgan asboblarni yaratish; asboblarni ishlatish buyicha ukuv kullanmalarni
ishlab chikish; mijozlar individual konsultatsiyalargaega bula oladigan tekin
telefon tarmoqlarini tashkil qilish kiradi. Ikkinchi usul – yogochni kayta
ishlaydigan uskunalar kurgazmasida yoki uy-jixozlari kurgazmasida seminarlarni
tashkil qilish. Elektr asboblarni sotib oluvchi tashkilotlarga yordam nusxasini
mijozlarning muammolarini xal kila oladigan mutaxassilarni “Blek end Dekker”
tomonidan yetkazib berishdan iborat bulishi mumkin.
B) “Blek end Dekker” ning xakikiy mijozlari bu asbo-uskunalarni, oshxona
anjomlarini sotib olib, keyin ularni kaytadan sotuvchi minglab bozor
vositachilaridir. Kompaniya aynan shu xizmat to’g’risida kaygurishi kerak. Bu
vositachilar uz urnida esaoxirgi iste’molchilar talabini qondirish bilan ovora
buladilar. “Blek end Dekker” uz vositachilariga turli xil yordam ko’rsatishi
mumkin. Masalan, tovarni xarakatlantirish, narxni belgilash buyicha maslaxatlar,
assortimentni tashkil qilish vetrinalarni jixozlashda xizmat ko’rsatishdir.
V) Eng yaxshi echim A) va B) variantlarining kombinatsiyasidir. To’g’ri
vositachilar “Blek end Dekker” ning bevosita mijozlaridir. Ammo tovarni oxirgi
iste’molchi sotib olgunga kadar sotib olish jarayoni tamom bulmaydi. Demak,
“Blek end Dekker” vositachilarga bevosita xizmat ko’rsatish xamda oxirgi
iste’molchilarga bilvosita xizmat ko’rsatishga katta ahamiyat berishi kerak. Bu
erda A) va B) variantlarida ko’rsatilgan hamma elementlar tatbik qilinishi mumkin.
G) “Mijozlarga xizmat ko’rsatish” tushunchasi bu erga to’g’ri kelmaydi,
chunki “Blek end Dekker” oxirgi iste’molchilarga uzi tovar sotmaydi.
Iste’molchilarni qondirish vositachilarning ishidir. “Blek end Dekker” tomonidan
ishlab chikarilayotgan tovarlarni sotish orkali ular daromad oladi va bu ularning
asosiy vazifasiga aylanadi.
3.“Blek end Dekker” muxandislari betonni kesa oladigan asbobni ishlab
chikishdi. Afsuski, bu kompaniyada mavjud marketing kanallariga to’g’ri
kelmaydi, shuning uchun yangi marketing kanalini ishlab chikish vakti keldi.
Kuyidagi bir nechta parametrlarni inobatga olishingiz kerak.