Menejmet va marketing

zamonaviy boshqaruv texnika

	imkoniyatlarini bilishi va ularni o’z ishida
	qo’llay olishi;

MOTIVLASHTIRISH.

bu ruhiy omil bo’lib, shaxs faolligining manbaasi, sababi, dalili va harxil turli ehtimollaridir. U xodimlarni jonli mehnat faoliyatiga rag’batlantiruvchi kuchli

vositadir.

bu kishilar faoliyatini ruhiy yo’llar bilan maqsadga muvofiq yo’naltirishdir. U mua’yan ehtiyojni qondirish bilan bog’liq. Ehtiyoj esa sabablarda namoyon bo’ladi.

Щ

Ehtiyoj va u orqali kishilarni motivlashtirishni ifodalovchi model

	oziq-ovqat	^
	kiyim-kechak
O’rniga	uy-joylarga bo’lgan ehtiyojlar
	xavsizlikka va sotsial himoyaga bo’lgan ehtiyojlar
qarab	hurmatga muhabbatga e’tiqodga va hokazolarga bo’lgan ehtiyojlar
	^ ma’rifat va ma’naviyatga bo’lgan ehtiyojlar

1. 
   millati
   
2. 
   tarixi
   
3. 
   geografik joylanishi
   
4. 
   jinsi va yoshi
   
5. 
   sotsial mavqei bo’yicha ehtiyojlar.
   

	M	^
i! Ak	6. o’tkinchi
Tarixiyligiga qarab	hozirigi bo’lg’usi ehtiyojlar.
	^

to’la qoniqtirgan

qisman qoniqtirgan

umuman qoniqtirmagan ehtiyojlar.

asosiy

ikkilamchi

egri, bilvosita ehtiyojlar.

geografik: umumiy, regional sotsial: daromad bo’yicha tabaqalanish: umumiy, sotsial guruh.

j

bir martalik bo’lgan

vaqt-vaqti bilan, davriy, takrorlanib turadigan doimiy bo’lgan ehtiyojlar.

faqat bir soha bir necha soha barcha sohaga zarur bo’lgan ehtiyojlar.

yakka

guruh

ijtimoiy iste’molga mo’ljallangan ehtiyojlar

	Г	^
Yoshi va daromad	elastikligi bo’sh bo’lgan ehtiyojlar
darajasiga	elastikligi yuqori bo’lgan ehtiyojlar	(yuqori
qarab	darajadagi ehtiyojlar)
У	4

Motivlashtirish nazariyasiga asoslanib uning turli modellari ishlab chiqilgan va amaliyotda qo’llanib kelinmoqda. Ularning asosiylari qo’yidagilardir:

motivlashtirish

modeli.








Maslou va Xetsberg yondoshuvlariga asoslangan bo’lib, uzoq muddatli motivatsiyani ta’minlovchi omillar sifatida nafaqat ichki omillar, shuningdek tashqi omillar ham muhim deb qaraladi. Motivlashtirish strategiyasini tanlashda uchta yondoshuv mavjud:

Rag’batlantirish va jazo strategiyasi, ya’ni, kishilar mukofot olish uchun ishlaydilar: kim ko’p va yaxshi ishlasa, unga yaxshi to’lanadi;

kim undan ko’p ishlasa shunchalik ko’p to’lanadi; kim sifatsiz ishlasa, u jazolanadi.

Ish orqali motivlashtirish: xodimga uni qoniqtiradigan ishni bersangiz bas, ijro etish sifati yuqori bo’ladi.

Menejerlar bilan doimiy aloqada bo’lish strategiyasi: bo’yisinuvchilar bilan birga maqsadni aniqlab olish, unga ijobiy aks aloqaga imkon berish, hatoki u to’g’ri yoki noto’g’ri yoxud yanglishgan hollarda ham. Bu motivlashtirish modeli rahbar bilan xodim o’rtasidagi munosabatni tahlil qilish va unga ustuvorlik berishga asoslanadi.

4Z

Motivlashtirishning qo’yidagi usullari qo’llaniladi:

Dpulni rag’batlantirish va mukofotlash sifatida ishlatish;

	ish orqali motivlashtirish;
г	yutuqni tan olish va taqdirlash;

salbiy ta’sirni cheklash va me’yorlash;

guruh mehnatini mukofatlash va rag’batlantirish;

xodimlarni boshqarish ishlariga jalb etish va h.k.

Marketing tushunchasi va uning ahamiyati.

Marketing

(«marketing»-ingliz tilida market-bozor va ing- qo’shimchasi harakat, faoliyat ma’nosini anglatadi) bozor harakati bilan bog’liq faoliyat ma’nosida tarjima qilinadi. Lekin bu tushunchaning ma’nosi juda kengdir.

bu tovar va xizmatlar bozorini asosli o’rganish va oldindan baholash orqali ishlab chiqarishni tashkil qilish, sotishni uyushtirish va shu orqali foyda olish bilan bog’liq bo’lgan faoliyatdir.

(marketing) tushunchasi o’zagini tashkil etadigan «bozor» (market) atamasining o’zini har xil izohlash marketing predmetini tushunishda turlicha yondashuvlarni, tartib-qoida, faoliyat, taqsimot bilan bog’liq qarashlarni yuzaga keltirdi.

Marketing

Marketing

bu tovar harakatining barcha bosqichlarini o’z ichiga oluvchi, talab va taklifni o’rganish, mahsulot ishlab chiqarish dasturini yaratish, sotish va iste’mol qilish bilan bog’liq bo’lgan turli xildagi xizmatlar ko’rsatish va iste’moldan chiqqandan keyin utilizatsiyalashni tashkil qilish kabi bozor muammolarini echishda yaxlit-tizimli yondashishdir.

tovar xo’jaligining iqtisodiy kategoriyasi bo’lib, tovar ishlab chiqarish va muomalasi qonunlari asosida tashkil etilgan ayirboshlashdir. Boshqacha qilib aytganda, bozor sotuvchi (ishlab chiqaruvchi) va xaridor (iste’molchi)lar o’rtasida sodir bo’ladigan barcha iqtisodiy munosabatlar yig’indisini o’z ichiga oladi:

Ё
Щ)

с

5/

Marketingni

boshqarish

bu tahlil, rejalashtirish, hayotga tadbiq etish va korxona uchun foyda keltiradigan sotish hajmini ko’paytirish, bozorda o’z mavqeini oshirish kabi korxona maqsadlarini amalga oshirish uchun xizmat qiladigan xaridor bilan bo’ladigan samarali ayirboshlashni tashkil qilish va mustahkamlashga qaratilgan harakatlarni nazorat qilishdir.

ь

Marketingni boshqarishni asosiy mazmuni bu talabni boshqarish deb qaraladi. Shunday ekan talabni turlari va bu talabning turli holatlarida marketingning qanday yo’l tutishini ko’rib chiqish kerak. Talabning asosiy turlari 8 ta bo’lib, ular qo’ydagilardan iborat:

zJ
с

Talabning yo’qligi.
Bunda bozor qarshi talabga uchragan bo’lib, tovarni yoqtirmaganlar bu tovarni chetlab o’tish uchun qo’shimcha xarakat qilishga ham tayyor bo’ladi. Bu holatda marketingning vazifasi - nega bozor tovarni yoqtirmayapti degan savolni tahlil o’ilib, bu holatni marketing dasturi orqali tovarni o’zgartirish, narxini pasaytirish bilan hal qilish mumkinmi degan savolga javob topishi kerak.

Bunda xaridorlar tovarga nisbatan qiziqishlari yo’q yoki umuman befarq bo’ladilar. Marketing bu holatda xaridorlarni tovarga qiziqishlarini oshirish yo’llarini topishi zarur.

Ko’p xaridorlar o’z ehtiyojlarini namoyon qiladilar, ammo bu ehtiyojlarni qondirib bo’lmaydi. Marketing bu holatda iste’molchi talabini qondiruvchi samarali tovar va xizmatlarni yaratishi lozim.

Erta yoki kech har bir korxona talabning pasayishi bilan to’qnashadi. Marketing bunda bu tendentsiya (ziddiyat)ni tovar taklifini o’zgartirish orqali teskarisiga aylantirishi lozim.

Ko’pchilik korxonalar mavsumi, kunlik tarzda ishlaydi va ishning ortib ketishi va kamayib ketishi muammosi kelib chiqadi. Marketing bunday talabni vaqt bo’yicha taqsimlanishini egiluvchan narxlar orqali to’g’irlashi zarur.

Korxona o’z savdo oboroti bilan mamnun bo’ladi. Marketing bunda mavjud talabni kuchayayotgan raqobatga qaramasdan ushlab turishi lozim.
Ko’p korxonalarda talab hajmi ular qondira olish hajmidan yuqoridir. Marketing bunda vaqtincha yoki doimiy talabni pasaytirish yo’llarini izlab topishlari zarur.

Ratsional bo’lmagan talab.

Sog’liq uchun zararli bo’lgan tovarlarga talabni kamaytirishga harakat qilish zarur. Marketing bunda har xil qo’rqinchli xabarlarni tarqatib, narxni tezda ko’tarib, odamlarni o’zi sevgan zararli odatlarni tashlashga undaydi.

Marketing faoliyatini tijorat korxonalari 5 ta asosiy kontseptsiya asosida amalga oshiradilar. Ular quyidagilar:

Ishlab c hiqarishni mukammallashtirish kontseptsiyasi.

Tovarni mukammallashtirish kontseptsiyasi.