Menejmet va marketing

Kompaniya	Ulushi, %
Tarmog’i
Cadbury Schweppes plc	22.5	Oziq-ovqat va ichimliklar
De La Rue plc	22.5	Qimmatli qog’ozlar, banknotlar, kredit kartochkalari va b. nashr qilish
G-Teck Inc	22.5	Boshqa mamlakatlar, shuningdek AQShda lotereya operatsiyalari
Racal plc	22.5	Ma’lumotlar bazasi va tizim xavfsizligini o’tkazish
ICL	10	Kompyuter va axborot texnologiyalari

Lotereyani qonunga ko’ra nazorat qilib turish uchun hukumatga bo’ysunuvchi nazorat organi - Lottery Regulator tuzildi. Uning vazifalariga: operator parlament chiqargan qonunlarga ko’ra ishlashi uchun uning faoliyatini nazorat qilish, lotereyaning barcha ishtirokchilari uchun adolatni kafolatlash. Maqsadli mablag’lar taqsimlash bo’yicha mustaqil ekspertlar guruhidan komitet tuzildi.

1998 yil konsortsium a’zolaridan biri (G-Teck Inc) qoidani buzdi.

Natijada u konsortsium tarkibidan chiqishga majbur bo’ldi, vaholanki, u tovar yetkazib beruvchi sifatida qolishi ham mumkin edi. Qolgan 4 ta kompaniya

299

Camelotdagi o’z ulushini qayta taqsimladi. ICL o’z ulushini 20%gacha, qolganlarning xar biri esa 26,67 %gacha ko’paytirdi.

Savollar va topshiriqlar:

1. 
   Nima uchun lotereyani alohida kompaniyalar emas, balki konsortsiumlar tashkil etdi?
   
2. 
   Lotereya tashkilotchilarining har biri o’z tajribasi va bilimlaridan qanday foydalanganini tasvirlab bering.
   
3. 
   Nima uchun davlat lotereyaga xolis kuzatuvchini tayinlashni zaruriyat deb hisobladi?
   

3. 
   mavzu: BOSHQARUV MAQSADI VA FUNKTSIYALARI Keys-stadi
   

“ALPHA SERVICE” FIRMASI AXBOROTLARINI HIMOYALASHDA

QANDAY DASTUR ZARUR?”

Topshiriqlar echimi:

1. 
   Axborot xavfsizligi nima?
   

Ma’lumki, globallashuvning asosiy belgilaridan biri milliy chegaralarning axborot yuzasidan o’z ahamiyatini yo’qotib borishidir. Har qanday mintaqani iqtisodiy, axborot va xavfsizlik jihatidan jahon hududining ajralmas bo’lagiga aylantirgan bu jarayon har bir millat oldiga o’zligini saqlab qolish, davlatlar uchun esa manfaatlar to’qnashuvida o’z o’rnini topish masalasini ko’ndalang qo’ymoqda. Global axborot oqimlari shiddat bilan hududiy chegaralarni parchalab tashlayotgan bir paytda millat, mamlakat va davlat manfaatlari ko’p jihatdan aynan axborot sohasidagi xavfsizlik bilan bog’liq bo’lib qoldi. Axborot xavfsizligining mohiyati - himoya ob’ektlarining optimal holati, uning xatar manbalari va xususiyatlari aniqlanganligi bilan belgilanadi.

Axborot xavfsizligi milliy xavfsizlikning salmoqli bo’lagi va jamiyat barqarorligining muhim omillaridan biri hisoblanadi.

Shiddatkor globallashuv davrida voqelik hech nima, aloqa esa hamma narsa, tsivilizatsiyaning taqdiri axborot etkazib berish tezligiga bog’liq. Zero, “hozirgi zamonni tavsiflovchi muhim yo’nalishlardan biri - axborot jarayonlarning globallashuvidir.

2. 
   Axborotlarga qanday xavflar mavjud?
   

Xavfsizlik bu barcha himoya ob’ektlarining tashqi va ichki xatarlardan holi bo’lgan optimal darajadagi holatidir. “Xavfsizlik ta’minlanish jihatidan milliy, mintaqaviy va xalqaro bo’lishi mumkin.”

Milliy xavfsizlik muayyan mamlakatning milliy qadriyatlari, manfaatlari, turmush tarziga, umuman suveren rivojlanishiga nisbatan real tashqi yoki ichki xatarlar mavjud bo’lmagan yoki yo’q qilingan holat hisoblanadi.

“Axborot xavfsizligi deganda dastlab axborot jarayonining axborot sohasi ob’ektlariga ularni yo’q qilish, to’sish, chalkashtirish, tuzatish, tanishtirish maqsadida muayyan tasodifiy va ataylab qilinadigan ta’sirlardan va boshqa ruxsat etilmagan harakatlardan muhofaza qilinganlik holati tushuniladi.”

Biroq ayni paytda axborot sohasiga ta’sir etishi va axborot xavfsizligiga tahdidi solishi mumkin bo’lgan manbalar faqat axborot texnologiyalari bilan bog’liq emas. Shu nuqtai nazardan yondashsak, axborot xavfsizligi deganda axborot sohasidagi milliy manfaatlarning himoyalangani tushunilib, bular shaxs, jamiyat va davlat manfaatlarining mutanosibligi bilan belgilanadi. Ya’ni jamiyatda axborot muhitining fuqarolar, tashkilotlar va davlat manfaatlari doirasida shakllanishi, foydalanilishi va rivojlanishini ta’minlaydigan himoyalanganlik holati axborot xavfsizligi hisoblanadi. Axborot xavfsizligiga tahdid manbalari ichki va tashqi manbalarga bo’linadi.

Axborot xavfsizligiga tahdidning tashqi manbalari:

• 
  chet el josuslik va maxsus xizmatlarining faoliyati;
  
• 
  chet el ommaviy axborot va global kommunikatsiya vositalari;
  
• 
  xalqaro guruhlar, tuzilmalar va alohida shaxslarning noqonuniy harakatlari;
  
• 
  axborot tarqatish va foydalanish bo’yicha xorijiy davlatlar siyosatining amalga oshirilishi;
  
• 
  tabiiy ofatlar va fojealar.
  

Axborot xavfsizligiga tahdidning ichki manbalari:

• 
  siyosiy, iqtisodiy va jamoat tashkilotlarining, alohida shaxslar va guruhlarning axborot to’plash, tarqatish va foydalanish sohasidagi noqonuniy faoliyatlari;
  
• 
  axborot sohasida fuqarolar va tashkilotlar huquqlarining buzilishiga olib keluvchi davlat tizimlarining qonuniy harakatlari va ko’zda tutilmagan xatolari;
  
• 
  axborot tizimlarining dasturiy-texnik vositalarining bazaviy texnologiyalarini yaratish, sinash va ishlab chiqarish bo’yicha mahalliy sanoatning talab darajasida emasligi.
  

Axborot xavsizligiga nisbatan tahdidlarning asosiy ta’sir vositasi bir martalik tashviqot aktsiyalari, uzoq muddatli targ’ibot kampaniyalari, mafkuraviy tazyiq, madaniy ekspansiya, axborot blokadasi kabi ruhiy-informatsion ta’sir vositalari hisoblanadi.

Axborot xavfsizligi muammosi davlat va jamiyatning barcha sohalari - iqtisodiyot, siyosat, ilm-fan, madaniyat, milliy va xalqaro xavfsizlikning sifatli axborot almashinuvi, axborot va telekommunikatsiya tizimi, texnologiya va vositalariga tobe bo’lib qolganiga asoslanadi. Mazkur holat shaxs, jamiyat va davlatning huquq hamda manfaatlarini ta’minlash, axborot xavfsizligiga tahdidlarning oldini olish va bartaraf etishning himoya mexanizmlari majmuining ishlab chiqilishi hamda amalga oshirilishi bilan bog’liqdir. “Bular tahdidlarning oldini olish va bartaraf etishni ta’minlaydigan tashkiliy, texnik, dasturiy, ijtimoiy, huquqiy mexanizmlar bo’lishi mumkin.

4. 
   Mavzu. Boshqarishning tashkiliy strukturalari.
   

Keys-stadi Mavzu: Biznes muammosi.

Nolan Archibaldning ishlari tartibsiz xolda edi. Yakindagina u “Blek end Dekker” kompaniyasining boshkaruv raisi va ijro etuvchi direktori lavozimini egalladi. Bu kompaniya oxirgi 80 yil davomida elektr asboblarni ishlab chiqarish bilan band bo’lgan. Ammo oxirgi paytda daromadni olishda kiyinchiliklarga duch kelmokda xamda uz ulushini tobora yukotib bormokda edi. Umuman olganda esa, bu kompaniya uzining kupgina chakana va ulgurji savdo bilan shug’ullanuvchi xamkorlarini yukotgan edi. Kompaniya ular orkali uz maxsulotlarni individual iste’molchilar va kuruvchi organizatsiyalarga yetkazib berar edi.

Xususan ulgurji va chakana savdo bilan shugullanuvchi sotuvchilar bilan yuzaga kelgan muammo juda katta ahamiyatga ega. Kompaniya el orasida “surbet” degan nomni oldi. “Blek end Dekker” kompaniyasining sobiq xizmatchisi Archibalddan oldin ishlagan direktorlar xakida shunday degan: “Xar xolda kompaniya boshqarmasi hamma savollarga javob bera oladi, deb uylagan va uzining donoligini ommaga kiritgan”. “Blek end Dekker” ga bo’lgan bunday munosabat oqibatida “Uol-Mart” dukonlari bu kompaniya bilan xamkorlikni tuxtatmokchi bo’ldilar. “Uol-Mart ” dukonlari esa AKShdagi eng katta chakana savdo dukonlaridir.

“Blek end Dekker” bilan ish yurituvchi chakana savdogarlarni xar doim qandaydir takchillik ta’kib kilgan. Agar kompaniyaning biron bir maxsuloti iste’molchilarga ma’kul tushsa chakana savdo bilan shugullanuvchilar ushbu maxsulotlarning etishmasligiga duch kelganlar, chunki kompaniya uchun kuprok uzining moliyaviy qiziqishlari katta ahamiyatga ega edi. Moliyaviy yilning oxiriga kelib kompaniya tayyor maxsulot zaxirasini kiskartirish uchun ishlab chiqarishni tuxtatib turgan. Shu bilan birga kompaniya balansi yaxshi ko’rinishga ega edi, lekin bunday xol chakana savdogarlar uchun noma’lum edi.

Archibaldan oldingi direktorlar “Djeneral Elektrik”dan oshxona asbob- uskunalarini ishlab chiqarish buyicha tarmoqni sotib olganligi ishni yana-yam murakkablashtiradi. Yangi tarmoq kup foyda olishni ta’minlasa-da, ularni tarkatish muammosi vujudga keldi. Bundan oldin “Blek end Dekker” maxsulotlari xujalik dukonlari, uy remonti buyicha korxonalar, pochta buyurtmalari asosida savdo kiluvchi korxonalar, pasaytirilgan narxlarda savdo kiluvchi dukonlar orkali sotilar edi. Lekin bunday mayda oshxona kurollarini yaxshi sotish uchun juda katta univermaglarni jalb qilish kerak edi. “Blek end Dekker” esa bu sohada katta tajribaga ega emas. Bunday holatda kompaniya uzining eski siyosatini utkazmokchi bo’ldi, lekin “Djeneral Elektrik” tomonidan yaxshi munosabatda bulishga urgangan univermaglar “Blek end Dekkerga” karshi chikdilar.

Nixoyat, kompaniya elektr asboblar tarmogida uy-ruzgori uchun arzon va mutaxassislar uchun qimmat asboblarni ishlab chiqarishni davom ettirdi. Lekin bu vakt mobaynida bozorning yangi segmenti rivojlandi. Yogoch ishlari, uymakorlikka xavas kiluvchilar va yarim mutaxassislarga uy-ruzgori uchun taklif qilingan asboblar kerak bo’lmadi. Ularda yuqorirok sifatda bo’lgan asboblarga

extiyoj paydo bo’ldi, lekin mutaxassislar uchun taklif qilinadigan qimmat asboblar xam ularga kerak emas edi. Vujudgakelgan holat sababli “Makita” yapon firmasi boshchiligida bozorga yangi raqobatchilar kirib keldi. “Makita” firmasi uz xarakatlari orkali magazinlardagi tokchalarning katta qismini egalladi. Chakana savdoda esa bu juda katta ahamiyatga ega.

Nolan Archibald mana shunday muammoga duch kelgan edi. Qanday qilib u “Blek end Dekker” ning xurmatini chakana va ulgurji savdogarlar oldida kutara oladi? Qanday qilib, u uz raqobatchilariga bardosh bera oladi? Kompaniyaning mayda oshxona asboblarini tarkatishda tajribaga ega emasligini inobatga olgan xolda, u bu muammoni qanday qilib xal kila oladi? Kiskasi, “Blek end Dekker”ning kelajakda muvaffakiyatga erishish uchun u qanday ishlarni amalga oshirishi kerak?

Biznes muammosini xal qilish.

Kaysi biri kuprok xayratga solishini aytish juda kiyin: Nolan Archibald va uning xamkasblari korporativ madaniyatning tilini uzgartirish tezligimi yoki olingan natijalarmi? “Blek end Dekker” oldin moliyaviy ko’rsatkichlarga asoslangan ishlab chikaruvchi kompaniya bo’lgan bo’lsa, xozirgi paytda Archibald tomonidan yaratilgan xalkaro marketing giganti kontseptsiyasi asosida ish kurmokda. “Blek end Dekker” ning yangi kiyofasining asosiy elementi - bu marketing kanallarini boshkarishga yondashishdir.

O’zgarishlar strategik rejalashtirishdan boshlangan. Archibaldning aytishicha: “siz xar bir kompaniya va tarmoqda unikal bo’lgan muammolarni taxlil kilasiz. Keyin ularni echish yulidagi imkoniyatlar va tuskinliklarni bartaraf etishning eng yaxshi rejasini ishlab chikasiz”. Archibald va uning xamkasblari strategik reja marketing kanallarini kamrab olishga amin bo’ldilar. Yangi yondashuv asosida marketing kanallari xayotiy ahamiyatga ega resurs sifatida karalmokda, oldin esa bu kanallar maxsulotlarni iste’molchilarga etkazuvchi oddiy kuvur deb karaldi.

“Blek end Dekker” dagi o’zgarishlarni kuzatuvchi analitiklar kompaniyaning muvaffakiyatiga erishishida sabab bo’lgan boshkaruv amallarini taksimlashdagi ba’zi bir xususiyatlarni ajratmokdalar. Birinchidan, juda katta rol uynaydigan oddiy o’zgarish sodir bo’ldi, ya’ni kompaniya bozordagi vositalariga kuprok xurmatda bo’ldi. “Djeneral Elektrik” “Blek end Dekker” uchun bu holatda yaxshi namuna sifatida xizmat kildi. “Djeneral Elektrik”, ba’zi birlar uni “Djenerus elektrik” (Generous - inglizcha, “saxovatli”) deb atashgan, xar doim yaxshi yetkazib beruvchi bulishga xarakat kilgan. “Djeneral Elektrik” kompaniyasi tovarlarni xarakatlantirishida chakana savdogarlarga yordam bergan, tayyor maxsulotlar zaxirasini tashkil etishni ta’minlagan edi. Bu chakana savdo dukonlarida maxsulotning doimiyligini ta’minlagan va kompaniyaning odamlariga va tashkilotlariga bo’lgan xurmatini bildirgan. “Blek end Dekker” uz nomini kayta tiklashdagi ilk kadamlar chakana savdogarlarga bo’lgan xurmatni ortirishdan boshlagan.

Xurmat ko’rsatishdan keyin yordam berishni boshladilar. “Blek end Dekker” uz sheriklariga yordam berish buyicha bir kancha ishlarni amalga oshirdi. Ulardan biri segmentlashgan kanal strategiyasini kabul qilish edi. Bu strategiyaning

303

moxiyati ikki asosiy gurux, ya’ni, professional ishlab chiqarish tashkilotlari va chakana savdogarlarga maxsus yordam ko’rsatishdir. Natijada xar bir vositachi uziga kerak bo’lgan yordamni oladi. Keyingi kadam savdo agentlarini ukishidir. Ya’ni, agentlar fakatgina kompaniya maxsulotlarini yaxshi bilmasdan, balki chakana savdogarlarga sotib olish buyicha malakali konsultatsiyalar berish, zaxiralarni boshkarish va maxsulotlarni savdo zallarida namoyish etish buyicha ko’rsatmalar bera olishlari muxim ahamiyatga ega. Bundan tashkari xaridorlarni chakana savdo dukonlariga jalb qilish uchun tovar xarakatlanishining tezlashtirishiga muljallangan byudjet oshirildi.

“Blek end Dekker” diler-konsultantlardan iborat bir kancha guruxlar tuzdi, ya’ni, chakana savdogarlar iste’molchilarning yangi qiziqishlarini ushbu guruxlar orkali yetkazib berish imkoniyatlariga ega bo’ldilar. Bu kanalni ishlatishning foydasi shundan ibrat: “Blek end Dekker” marketing tadkikotlarini utkazish uchun axborotga ega buladi; chakana savdogarlar esa kerakli maxsulotlarni tezrok olish imkoniyatiga ega buladilar.

Kompaniya va uning vositachilariga kulaylik yaratuvchi yana bir o’zgarish - bu koordinatsiyalashgan taksimotdir. Ulgurji va chakana savdogarlar extiyojlari va yetkazib berish tizimini boglash uchun “Blek end Dekker” jismoniy taksimot tizimini butunlay uzgartirdi. Bu taksimot markazlarining joylashishini kurib chikish, transport siyosatini modifikatsiyalash, axborotni boshkarishning yanada kuchlirok tizimini kiritishda namoyon bo’ldi.

Yana bir muxim kadam bu tayyor maxsulot zaxirasini kupaytirishdir. Bu chakana savdogarlarga talabni kondira olish kobiliyatini buladi.

“Blek end Dekker”ning eng muxim kadami - bu boshka kompaniyalarga ega bulish orkali usish kontseptsiyasidir. Bu kontseptsiya marketing kanallarini boshkarish bilan boglik. Buning uchun “emxart” firmasining 2,8 mlrd dollarlik xaridi yaxshi misol bula oladi. “Blek end Dekker” ning asbob ishlab chiqarishdagi ulushini oshiruvchi ushbu kadamni ba’zi-bir kuzatuvchilar ma’kul kurmaganlar. Ammo yaxshirok uylab kursa ushbu xarakatning mazmunini chukurrok anglash mumkin. “emxart” maxsulotlarining bir qismi “Blek end Dekker” iste’mol tovarlari taksimoti kanallariga joylashgn bo’lsa, boshka bir qismi ishlab chiqarishga yunaltirilgan tovarlar taksimoti kanallariga joylashgan. Marketing kanallariga to’g’ri kelmaydigan “emxartning” boshka tarmoqlari sotuvga chikarilgan edi.

“Blek end Dekker”dagi ushbu o’zgarishlar marketing kanallarini boshkarishning kanchalik muximligini ko’rsatib berdi. Kompaniyaning barcha taksimot kanallaridagi sotish xajmi ortib bormokda. Yuoshka kompaniyalar va tashkilotlar “Blek end Dekker”ni chakana savdogarlarga uz tovarlariga talabni vujudga keltirishga yordam beruvchi kuchli marketing tashkiloti sifatida kabul kildilar.

Sizning vazifangiz:

Nolan Archibald “Blek end Dekker” uchun marketing kanallarini tanlashda va ularni boshkarishda kiynalgan edi. Ammo siz unga yordam bera olishingizni biladi. Marketing kanallariga javob beruvchi menejer sifatida kuyidagi holatlarni taxlil qilib uz tavsiyalaringizni bering.

1. 
   Archibald marketing kanallarining keng kulamdagi imkoniyatlarga - marketing axborotlarini yigishdan jismoniy taksimotgacha ega ekanligini biladi. U “Blek end Dekker” vositachilarga utkaziladigan asosiy funktsiyalarni aniklash kerakligini xam biladi. U sizga mana shu funktsiyalarni aniklab berishingizni buyurdi. Marketing vositachilari tomonidan bajariladigan kuyidagi funktsiya kombinatsiyalardan kaysi birlari “Blek end Dekker” uchun kattarok ahamiyatga ega?
   

1. 
   “Blek end Dekker” uchun vositachilarning sotuvdan keyingi xizmatlarni bajarish bilan boglik bo’lgan marketing kanallari bilan shugullanish muximrokdir. Mijozlarning talabini qondirish xam muximdir. Buning uchun esa xaridorlar bilan to’g’ri mulokotda bulish kerak. “Blek end Dekker” alohida xar bir xaridorga uz e’tiborini karatolmaydi. Kompaniya uchun mijozlarga xizmat kiluvchi vositachilar bilan ta’minlash va asbob-uskunalarni to’g’ri ishlatish uchun yordam bilan ta’minlash katta ahamiyatga ega.
   
2. 
   “Blek end Dekker” maxsulotlari unchalik murakkab bulmaganligi uchun xaridorlar kompaniyaning yordamiga muxtoj emas. Kompaniya uchun sotuvni tamomlaydigan emas, balki sotuvdan ilgari buladigan marketing kanallari funktsiyalari muximrokdir. Boshlangich boskichdagi eng muxim narsa - bu xaridorlar bilan teskari alokani urnatishdir. Agar kompaniya xaridorlarga kerakli maxsulotlarni ishlab chikarmokchi bo’lsa, bunday yul bilan keluvchi marketing axboroti kerakdir. Bunday axborotni olgandan keyin “Blek end Dekker” vositachilarni strategik rejalashtirishga jalb kiladi. Oxir oqibatda ular kompaniya rejalarini tuzish jarayonida kabul qilinadigan echimlar bilan boglik.
   

V) “Blek end Dekker” kanal buyicha sheriklari tomonidan echilishi kerak bo’lgan muxim vazifa - bu nomuvofikliklarni bartaraf etish va sotuvchi xamda xaridorlarni birlashtirishdir. Alohida tovarlarni alohida xaridorlarga sotish kompaniya uchun tejamsizlikdir. Ushbu bushlikni tuldirish marketing vositachilarining ishidir. Ular kompaniya maxsulotini xajmi va assortimenti buyicha kay ta taksimlaydi. Natijada mijoz uziga kerakli tovarni kerakli miqdorda tanlay oladi. Bundan tashkari “Blek end Dekker” potentsial mijozlarni kaerdan topishni bilmasligi xam mumkin. Shuning uchun tovarni xaridorlarga yetkazib berishda kompaniya chakana savdogarlarga ishonishga majburdir.. Standartlashtirilgan sdelkalarni tashkil qilish xam ortikcha emas.

G) “Blek end Dekker” xam sotudan oldingi, xam sotuvdan keyingi yordamga muxtojdir. Eng muxim funktsiyalar mijozlar bilan teskari alokani ta’minlash va qanday yangi tovarlarni ishlab chiqarish kerakligi buyicha takliflar kiritishdir.Tovarlar xarakatlanishi xam katta rol uynaydi. Ayniksa, “Blek end Dekker” xalkaro operatsiyalarining kuchi va chakana savdogarlarga xos maxalliy bozorlarni tulik bilish buyicha uning reklama byudjetini birlashtiruvchi faoliyatdagi kooperatsiyadir. Jismoniy taksimot xam katta ahamiyatga ega. Agar siz uz tovaringizni xaridor oldida tulik namoyish kila olmasangiz, uni sotish xam sizning kulingizdan kelmaydi. “Blek end Dekker” asboblari va oshxona anjomlarini sotib oluvchilar konikishi uchun sotuvdan keyingi xizmatni va yordamni uz yuliga kuyish kerak.

2. 
   Mijozlarga xizmat ko’rsatish marketing operatsiyalarining muxim komponentidir. Archibald bundan xabardor, ammo bunday kupkanalli marketing tizimida mijozlarga xizmat ko’rsatish unchalik oson emasligini xam biladi. Kuyidagi tezis va birlashuvlardan kaysi biri kompaniya holatiga kuprok mos keladi?
   

1. 
   Mijozlarga xizmat ko’rsatish buyicha xarakatlarni “Blek end Dekker”ning oxirgi iste’molchilariga karatishi lozim. Buning uchun kompaniyaning bir necha usullari mavjud. Birinchidan, “Blek end Dekker” maxsulotlari iste’molchilarni muvaffakiyatga erishishini engilashtiradigan qilish mumkin. Bunga ishlatilishi kulay bo’lgan asboblarni yaratish; asboblarni ishlatish buyicha ukuv kullanmalarni ishlab chikish; mijozlar individual konsultatsiyalargaega bula oladigan tekin telefon tarmoqlarini tashkil qilish kiradi. Ikkinchi usul - yogochni kayta ishlaydigan uskunalar kurgazmasida yoki uy-jixozlari kurgazmasida seminarlarni tashkil qilish. Elektr asboblarni sotib oluvchi tashkilotlarga yordam nusxasini mijozlarning muammolarini xal kila oladigan mutaxassilarni “Blek end Dekker” tomonidan yetkazib berishdan iborat bulishi mumkin.
   
2. 
   “Blek end Dekker” ning xakikiy mijozlari bu asbo-uskunalarni, oshxona anjomlarini sotib olib, keyin ularni kaytadan sotuvchi minglab bozor vositachilaridir. Kompaniya aynan shu xizmat to’g’risida kaygurishi kerak. Bu vositachilar uz urnida esaoxirgi iste’molchilar talabini qondirish bilan ovora buladilar. “Blek end Dekker” uz vositachilariga turli xil yordam ko’rsatishi mumkin. Masalan, tovarni xarakatlantirish, narxni belgilash buyicha maslaxatlar, assortimentni tashkil qilish vetrinalarni jixozlashda xizmat ko’rsatishdir.
   

V) Eng yaxshi echim A) va B) variantlarining kombinatsiyasidir. To’g’ri vositachilar “Blek end Dekker” ning bevosita mijozlaridir. Ammo tovarni oxirgi iste’molchi sotib olgunga kadar sotib olish jarayoni tamom bulmaydi. Demak, “Blek end Dekker” vositachilarga bevosita xizmat ko’rsatish xamda oxirgi iste’molchilarga bilvosita xizmat ko’rsatishga katta ahamiyat berishi kerak. Bu erda A) va B) variantlarida ko’rsatilgan hamma elementlar tatbik qilinishi mumkin.

G) “Mijozlarga xizmat ko’rsatish” tushunchasi bu erga to’g’ri kelmaydi, chunki “Blek end Dekker” oxirgi iste’molchilarga uzi tovar sotmaydi. Iste’molchilarni qondirish vositachilarning ishidir. “Blek end Dekker” tomonidan ishlab chikarilayotgan tovarlarni sotish orkali ular daromad oladi va bu ularning asosiy vazifasiga aylanadi.

3. 
   “Blek end Dekker” muxandislari betonni kesa oladigan asbobni ishlab chikishdi. Afsuski, bu kompaniyada mavjud marketing kanallariga to’g’ri kelmaydi, shuning uchun yangi marketing kanalini ishlab chikish vakti keldi. Kuyidagi bir nechta parametrlarni inobatga olishingiz kerak.