Menejment va mintaqaviy iqtisodiyot

Download 103,71 Kb. bet 6/6 Sana 02.03.2022 Hajmi 103,71 Kb. #477353

Bog'liq
Boshqaruv auditi,

Bu sahifa navigatsiya:

• 2.2. Korxonaning tavsifi, tashkiliy tuzilmasi va Boshqaruv xizmat faoliyati
• Foydalanilgan adabiyotlar.

3– jadval.

	Korxonada xarajatlar va daromadlar balansi (ming so’mda).14
№	Ko’rsatkichlar nomi				2012		2013		2014
1.	Sotishdan sof foyda				4603392		7697147		12526042
2.	Sotilgan mahsulotning ishlab chiqarish tannarxi					2758146		4048139		9195229
3.	Sotishdan yalpi moliyaviy natija				1845246		3649008		3330813
4.	Davr xarajatlari				1891712		2183989		2759091
			Shu jumladan:
5.	Sotish xarajatlari				--		--		--
6.	Mehnatga haq to’lash xarajatlari				1517349		1624078		2187367
7.	Asosiy fondlar amortizatsiyasi				485471		663028		665267
8.	Ijtimoiy, madaniy, maishiyob’ektlarni			saqlab	--		--		--
	turish xarajatlari
9.	Soliqlar va ajratmalar				1617386		2847047		4096039
10.	Boshqa xarajatlar				1042427		1204981		1763690
11.	Moliyaviyfaoliyat xarajatlari				--		--		15545
12.	Umumiy moliyaviy natija				53735		1747793		1383533
13.	Xarajatlarni pasaytirish tadbirlarini joriyetishdan					53735		1747793		1383533
	samara
14.	Xarajatlarni	pasaytirish	tadbirlarini	hisobga
	olgan holda umumiy moliyaviy natija				53735		1747793		1383533
15.	Foydadan soliq va ajratmalar				360000		312041		252781
16.	Xarajatlarni	pasaytirish	tadbirlarini	hisobga	4136		1435689		1130752
	olgan holda sof foyda
17.	Foydani oshirish tadbirlarini joriy etishdan					4136		1435689		1130752
	samara
18.	Xarajatlarni pasaytirish va foydani oshirish					4136		1435689		1130752
	tadbirlarini hisobga olgan holda sof foyda

Uning vazifasi bo’lib salbiy bozor hodisalari, masalan, chayqovchilikni

yo’qotish maqsadida talabni vaqtinchalik yoki doimiy pasaytirish usullarini topish
hisoblanadi. Haddan tashqari talabni pasaytirish tovar yoki xizmatlar narxlarini
oshirish, reklama kompaniyasini va sotilishlarni rag’batlantirishni to’xtatish orqali
hal qilinishi mumkin.
Agar deBoshqaruv yaxshi sifatli tovarga talabni qisqartirish bilan bog’liq bo’lsa, qarshi (aks) ta'sir ko’rsatuvchi Boshqaruv tovarni zararli, yomon qilib ko’rsatadi.
Mazkur holda insonlarni zararli mahsulotlarni iste'mol qilishdan voz kechishlariga undash eng maqsadga muvofiq bo’lib hisoblanadi. Bunda Boshqaruvning narx qurollari bo’lib narxlarni keskin ko’tarish, bu tovarlarga hammaga yo’l ochiqligini cheklash bo’lishi mumkin.Axborot kommunikatsiylar biznesining asosiy sub’ektlariga axborot resurslarini yaratish ,qayta ishlash,uzatish ,tarqatish,qabul qilish va istemol qilish bilan shug’ullanadigan shaxslar kiradi.Bular birinchi galda axborot resurslarini ishlab chiqaruvchilar, ularning egalari va iste’molchilardir.Axborot mahsulotlari va xizmatlarini sotish istiqboli biznes turi bo’lib borayapti.”Zamonaviy kompyuterlar texnologiyalri bizning fikrimizcha axboorot manbalariga jadal kirishga ,ularni olishga,ishlab chiqishga va
foydalanuvchi uchun kerakli axborotlarni belgilangan vaqtda ko’rsatilgan shaklda
ishlab chiqishga imkon beruvchi dasturiy texnik qurilmalar,kommunikatsiyalar va
orttexnika va aloqa vositalaridir”13. Kerakli Boshqaruv axborotlarini saqlash,ishlab
chiqish va talab qilingan shaklida taqdim etishni ta’minlovchi vosita Boshqaruv
boshqaruv tizimi bo’ladi. O’zbekistonda bozor munosabatlarining rivojlanishi
uning jahon integratsiyon ajrayonlariga faol qo’shilishi xorijiy sheriklar
foydalanilayotgan eng yan gi texnologiyalkrni tadbiq etishga majbur bo’lmoqda.

2.2. Korxonaning tavsifi, tashkiliy tuzilmasi va Boshqaruv xizmat faoliyati
Korxonani strategik boshqarish va rejalashtirish samaradorligini oshirishda
ko`zda tutilgan barcha tadbirlar, amaliyotning ko`rsatishicha, ishlab chiqarishni
rivojlantirish vazifasi korxona rahbariyatidan tashqari xodimlar jamoasining ham
zimmasida bo`lsa muvaffaqiyatli tuzilishi, kelgusida esa o`z vaqtida va samarali
amalga oshirilishi mumkin. Xodimlar iqtisodiyotda boshqaruvning aktsiyadorlik
shakllari yetakchilik qilayotgan, biznes va tadbirkorlik faqatgina biznes uchun
tug`ilgan, tanlangan shaxslarning emas, balki har bir shaxs shug`ullanishi mumkin
bo`lgan hozirgi sharoitlarda ko`plab xo`jalik subyektlarining xulq-atvori uchun
qoidaga, deyarli zaruratga aylanib bormoqda. Biroq, korxona muvaffaqiyati
yo`lidagi butun jamoaning, kollektivning harakatlari ilmiy menejment tamoyillari
va talablariga zid kelmasligi kerak. Birinchidan, jamoaning har bir a`zosi – oddiy
ishchidan to birinchi rahbargacha korxonada belgilangan qonun-qoidalarga asosan
o`z vazifa va majburiyatlarini bajarishi, ikkinchidan, mansabdor shaxslar, bo`linma
va xizmatlar o`rtasidagi o`zaro bo`ysinishning ta`minlanishi, uchinchidan esa,
boshqaruvni tashkil qilishda chuqur bilimga ega xodimlarni tanlash va
samaradorlik ta`minlanishi lozim. Ma`lumki, har bir shaxs o`ziga yarasha alohida
hususiyatlarga ega bo`ladi. Agar rahbar xodim, mutaxassis o`z salohiyatini to`liq
ochib berishini istasa boshqaruv jarayonida har bir shaxsga o`ziga xos yondashishi
zarur. Inson tabiatini yaxshi bilmagan rahbar muvaffaqiyatga umid qilishi qiyin,
tashkiliy reja esa qog`ozda qolib ketadi. Tajribalarning ko`rsatishicha, ko`plab qo`l
ostidagi xodimlar faoliyati ko`p jihatdan rahbariyat bilan munosabatlar xarakteriga
bog`liq bo`ladi. Aynan rahbariyat kimning nima ish qilishi va kim nima uchun
javobgar bo`lishini belgilab beradi. Boshqaruv san`atidan yaxshi xabardor bo`lish
rahbariyatning turli xil ichki va tashqi vaziyat omillarini oldindan ko`ra bilish
qobiliyatini anglatadi. Bu jarayonning asosini rejada kutilayotgan natijalarni
beradigan darajada odamlar faoliyati va ishni tashkil qilish hisoblanadi. Bu esa
ko`p jihatdan to`plangan ish tajribasidan tashqari, boshqaruv usullariga, asosiy
vazifalarni ikkinchi darajali vazifalardan ajrata olish, jamoaning va har bir
shaxsning hatti-harakatlarini baholash va rag`batlantirish qobiliyatiga bog`liq
bo`ladi. Ko`rinib turganidek, boshqaruvni tashkil qilish ko`p qirrali jarayon bo`lib,
o`z mazmuniga ko`ra oddiy boshqaruvdan ko`proq ma`noni anglatadi. U odatda,
avvalo, korxona rahbariyati tomonidan boshqaruv tuzilmasi va kommunikatsiya
tizimini shakllantirish, ishlab chiqarishning borishini nazorat qilish bo`yicha
belgilangan boshqaruv qarorlarining qabul qilinishi bilan bog`liq bo`ladi.
Boshqacha qilib aytganda, boshqaruvni tashkil qilish ikki xil jihatga ega: ishlab
chiqarishni tashkil qilish va ishlab chiqarishni boshqarishni tashkil qilish (1.2-
rasm). Tashkil qilish jarayonida korxonaning tanlangan rivojlanish strategiyasi
bilan uning boshqaruvi tashkiliy tuzilmasi o`rtasidagi munosabat muhim ahamiyat
kasb etadi. Ko`plab olim va mutaxassislar fikriga ko`ra boshqaruv tuzilmasining
rivojlanish strategiyasiga mos kelishi eng yuqori iqtisodiy samaradorlikka
erishishdan tashqari, ortiqcha boshqaruv xarajatlarini kamaytirish, boshqaruvning
tizim sifatida moslashuvchanligi hamda korxonaning raqobatli muhitda
yashovchanligi va uning o`sishida ham katta ahamiyatga ega. Bunday
mutanosiblikka erishi korxonada boshqaruvni tashkil qilishning asosiy
vazifalaridan biridir. Biroq bu erda ko`p narsa korxona hajmi, mulkchilik shakli,
ish faoliyati va boshqa belgilariga ham bog`liq bo`ladi. Masalan, korxona hajmi
o`sishi bilan uning tuzilmasi ham o`zgaradi, u yanada standartlashgan va
formallashgan bo`ladi. Korxona hajmining kengayishi yoki kichrayishi mos
ravishda boshqaruv bo`g`inlari soniga ta`sir ko`rsatadi, boshqaruv faoliyati bilan
mashg`ul bo`lgan xodimlar soniga o`zgartirish kiritadi, boshqaruv xarajatlarining
o`sishi yoki kamayishiga olib keladi. Ayrim korxonalar o`z tuzilmasini maxsus
tashkiliy axborotnomalar chiqarish yo`li bilan formallashtiradi.
Bu axborotnomalarda odatda korxonaning tarixi va uning tashkiliy tuzilmasi, ishlab chiqarish maqsadi va turlari, rahbariyat faoliyatining yoritilishi, kadrlar siyosati, bandlik sharoitlari, eng kam va eng yuqori ish haqi kabi ma`lumotlar o`rin oladi. Bunday axborotlar shuningdek, ko`p hollarda korxona faoliyatini reklama qilish va bozordagi imidjini oshirishga xizmat qiladi.
Kommunikatsion texnologoyilarda Boshqaruv xizmatlaridan foydalanish kata
ahamiyatga egadir, shu o`rinda O’zbekistonRespublikasi «Ахbоrоtlаshtirish
to`g`risida»gi qonunining 3-moddasiga muvofiq axborotlashtirishga quyidagicha
ta`rif berilgan - yuridik va jismoniy shaxslarning axborotga bo‘lgan eіtiyojlarini
qondirish uchun axborot resurslari, axborot texnologiyalari hamda axborot
tizimlaridan foydalangan іolda sharoit yaratishning tashkiliy ijtimoiy-iqtisodiy va
ilmiy-texnikaviy jarayoni; axborot resursi - axborot tizimi tarkibidagi elektron
shakldagi axborot, ma’lumotlar banki, ma’lumotlar bazasi;
axborot resurslarining yoki axborot tizimlarining mulkdori - axborot resurslariga
yoki axborot tizimlariga egalik qiluvchi, ulardan foydalanuvchi va ularni tasarruf
etuvchi yuridik yoki jismoniy shaxs;
axborot resurslarining yoki axborot tizimlarining egasi - qonun bilan yoki axborot
resurslarining, axborot tizimlarining mulkdori tomonidan belgilangan huquqlar
doirasida axborot resurslariga yohud axborot tizimlariga egalik qiluvchi, ulardan
foydalanuvchi va ularni tasarruf etuvchi yuridik yoki jismoniy shaxs;
axborot texnologiyasi - axborotni to‘plash, saqlash, izlash, unga ishlov berish va
uni tarqatish uchun foydalaniladigan jami uslublar, qurilmalar, usullar va
jarayonlar;
axborot tizimi - axborotni to‘plash, saqlash, izlash, unga ishlov berish hamda
undan foydalanish imkonini beradigan, tashkiliy jihatdan tartibga solingan jami
axborot resurslari, axborot texnologiyalar va aloqa vositalari.”17
“1992 yil 8 dekabrda Axborotlashtirish bo’yicha Bosh boshqarma tuzildi.
Vazirlar Mahkamasining 1994-yil 2 dekabrdagi farmoyishi bilan
O’zbekiston Respublikasi Axborotlashtirish konsepsiyasi
ma’qullandi.Axbortlashtrish konsepsiyasi uchta asosiy maqsadga yo’naltirilgan: - Zamonaviy axborot texnologiyalarni rivojlantirish ,dsavaltning barcha
sub’ektlari uchun axborot xizmatlarini kengaytirish;
- Iqtisodiy va ijtimoiy sohalarda axborot tizimlari shakllanishiga
ko’maklashish;
- Mamlakatni jahon axborot tizimlari va tarmoqlariga ulash.
Jumaladan ,2002-yil 6 iyunda “Kompyuterlashtirishni yanada rivojlantirish
va axborot –kommunikatsiya texnologiyalarni joriy etish to’g’riisda “gi qarori
qabul qilindi.2002-yil 12 dekabrda “Axborot erkinligi prinsiplari va kafolatlari
tog’riisda”gi qonun qabul qilindi.”18
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2001 yil 25 maydagi
230-sonli “2001 -2005 yillarda kompyuter va axborot texnologiyalarini
rivojlantirish, “Internet”ning xalqaro axborot tizimlariga keng kirib borishini
ta’minlash dasturini ishlab chiqishni tashkil etish chora-tadbirlari to’g’risida”
qaroriga muvofiqbir qator ishlar olib borilmoqda. Iqtisodiy rivojlanish oqibatida
O’zbekiston xalqaro iqtisodiyot tizimida tobora o’z mavqe’ini mustahkamlab
bormoqda. Bu esa o’z navbatida elektron tijorat infratuzilmasini takomillashtirish,
uning jahon bozorida kuchli raqobatchi sifatida paydo bo’lishini ta’minlash
zaruriyatini keltirib chiqaradi. Yuqoridagi holatlar inobatga olingan holda elektron
tijoratning asosini , ya’ni huquqiy bazasini takomillashtirish bo’yicha bir qancha
sezilarli ishlar amalga oshirildi. 2004 yil 29 aprelda N613-II “Elektron tijorat”
to’g’risida O’zbekiston Respublikasi qonuni, 2007 yil 30 noyabrda Vazirlar
Mahkamasining №21 “Elektron tijoratni rivojlantirish” tog’risidagi va 2007 yil 12
iyunda “Elektron tijorat tizimini amalda qo’llashda to’lov tizimini
takomillashtirish” tog’risidagi qarorlar qabul qilindi. Bundan tashqari
Respublikada elektron tijoratni rivojlantirish maqsadida “Ekarmon” loyihasi ishlab
chiqildi va u samarali tarzda amaliyotga joriy qilinmoqda. Axborotlashtririshni
jahon standartlariga qaraydigan bo’lsak:” Xalqaro telekommunikatsiya ittifoqi —
BMTning ixtisoslashtirilgan muassasasi hisoblanadi. O‘zbekiston aloqa ma'muriyati XTI faoliyatida faol ishtirok etib, uning standartlarini O‘zbekistonda
targ‘ib qilish va keng qo‘llash bo‘yicha choralar ko‘rib kelmoqda. O‘zbekiston
Respublikasi aloqa ma'muriyati tomonidan XTI TSBBA-12 va XTBBA-12ga bir
qator dolzarb takliflar tayyorlanapti.
Xalqaro elektraloqa bo‘yicha Butunjahon anjumani (XTSBBA-12)da XTI
qabul qilgan to‘rtta kelishuvlardan biri bo‘lgan Xalqaro elektraloqa Reglamenti
qayta ko‘rib chiqiladi (qolgan uchta hujjat: Ustav, Konvensiya va Radioaloqa
reglamenti).”19Telekommunikatsiyalarni standartlashtirish bo‘yicha Butunjahon
assambleasi (TSBBA-12) — har to‘rt yilda doimiy ravishda o‘tkaziladigan tadbir
bo‘lib, Elektraloqani standartlashtirish Sektorining (XTI-T) navbatdagi tadqiqot
davrida ishlar hajmi va tarkibini belgilaydi.

Xulosa

Zamonaviy axborot texnologiylari-shaxsiy kompyuterlar va
telekommunikatsiya vositalaridan foydalangan holda foydalanuvchi ishining
do’stona interfeysi axborot texnologiyasidir. Iqtisodiy sohada zamonaviy aborot
texnologiyalridan foydalanish iqtisodiy axborotning sifati ,uning
aniqligi,ob’ektivligi,tezkorligi va buning natijasida sifatida esa ,boshqaruv
qaroqolrini o’z vaqtida qabul qilish imkoniyati oshishini ta’minlaydi.Boshqaruv
faoliyatini avtomatlashtrish yangi axborot texnologiyalri asosida ma’lumotlarni
qayta ishlash,saqlash va qidiruvini amalga oshiradigan”electron
ofis”konsepsiyasini paydo bo’lishiga olib keladi.Boshqaruvda zamonaviy axborot
kommunikatsion texnologiyalrni qo’llash natijasida korxonlar Boshqaruv faoliyati
samaradorligi oshib,ular bozordagi axborotlardan o’z vaqtida to’liq va aniq
foydalanadilar. O’zaro bog’liq bo’lgan ko’p sonli korxonalarni kompleksidan
tashkil topgan tijorat strukturalari faoliyatida axborotlarni uzatishi mazkur
strukturani normal faoliyat ko’rsatishini birinchi darajali va o’zgarmas faktori
bo’lib hisoblanadi. Bunda axborotlarni tezkorligi va ishonchliligi muhim ahamiyat
kasb etadi. Ko’pgina korxonalar uchun axbortlarni ichki ichki tizimi tashkiliytexnologik jarayonning vazifalarini yechadi hamda ishlab chiqarish xarakteriga ega. Bu eng avvalo, ichki korxona kanallari orqali maxsuslashtirilgan
korxonalardan tushadigan korxonani nusxalashtirilgan mahsulotlar bilan
ta’minlash jarayoniga tegishlidir. Bu yerda axborot boshqaruv qarorlarini qabul
qilish uchun ma’lumotlarni taqdim etishda muhim rol o’ynaydi, hamda ishlab
chiqarish xarajatlarini kamaytirish va uning samaradorligini oshirishini
ta’minlovchi faktorlardan biri bo’lib hisoblanadi.
Tezkor (operativ) qarorlar qabul qilishini talab etuvchi ishlab chiqarish
jarayonida rejaviy ko’rsatgichlardan chetlanish yuzaga kelishi to’g’risidagi
axborotlar muhim rol o’ynaydi.
Qarorlar qabul qilishda mos ravishdagi rolni yangi ilmiy bilimlar ,
kashfiyotlar to’g’risidagi ma’lumotlar, o’z korxonasi hamda raqobatchi
korxonalardagi texnik yangiliklarni o’z ichiga oluvchi ilmiy-texnikaviy axborotlar
o’ynaydi. Bu korxonada yuqori darajali raqobatbardoshlikni ta’minlovchi Amaliy
va o’z vaqtida foydalaniladigan potensial bilimlar, texnik vazifalar hamda uzluksiz
to’ldiriladigan umumiy fonddan iborat.
Axborotlar ishlab chiqish va mos ravishda qarorlar qabul qilish uchun
ma’ruza, hisobotlar, takliflar tayyorlashda asos bo’lib xizmat qiladi. Har bir
konkret axborotning mazmuni boshqaruv bo’g’inlarining ehtiyojlari va ishlab
chiqiladiganboshqaruv qarorlari bilan aniqlanadi.
Bugungi kuda mamlaktimizdagi iqtisodiy islohotlarni bosh maqsadi – rivojlangan davlatlar iqtisodiy tizimlari tajribasini tahlil qilgan holda o’zimizga xos bo’lgan milliy iqtisodiy tizimni yartish va takomilashtirib borish. Hozirgi kunda
mamlaktimiz jhon bozorlariga raqobatbardosh mahulotlarni eksport qilib o’z
ulushiga ega bo’lib bormoqda. Shunday ekan ,korxonalarimiz mahsulotlarni
bozordagi sotish jarayonlari,reklama va boshqa bozor munosabatlarini o’rganish
uchun Boshqaruv faoiyatini takomillashtirish kerak. Boshqaruv faoliyatini
takomillashtirish uchun zamonaviy axborot komunikatsiyon texnolgiyalardan
samarali foydalanish kerak. Zamonviy axborot kommunikatsion texnologiyalardan
samarali foydalanish natijasida markeing faoliyatida ishonchli axborotlarga ega
bo’lib kelgusi hatti harkatlarini aniq belgilab olish mumkin.Yuqoridgi tadqiqiot
natijalari asosida quyidagi takliflarni beramiz:
- korxonalarda axborot kommunikatsion texnologiyalar bilan ta’minlash dasturini
tuzish;
-korxonalarda axborot bo’limlari faoliyatini takomillashtirish;
-korxonalar faoliyatida Boshqaruv bo’limlarni zamonaviy axborot kommunikatsion
texnologiylar bilan ta’minlash;
-zarur bo’lgan axborotlarni tahlil qiluvchi xodimlar malakasini oshirish;
-zamonaviy Boshqaruv amliyotida mavjud bo’lgan tajribalarni o’zlashtirish;
-zamonviy axborot texnologiylar bilan ishlovchi sifatli kadrlarni tanlash ;
-Boshqaruv faoliyatiga doir turli xil halqaro konferensiylar o’tkazish ;
-Boshqaruv faoliyatini takomillashtirishga oid me’yoriy huquqiy bazani
takomillashtirish;
-Boshqaruv strategiyasini tanlashda bozorlar o’zgaruvchanligini aniq baholash;

Foydalanilgan adabiyotlar.
1. S.S.G’ulomov,B.A.Begalov .Informatika va axborot texnologiyalari.
T:Fan ,2010-623b
2. Kotler.F.Boshqaruv menejment. Ekspress-kurs / Per. s angl.Pod red.Yu.N.
Kapturevskogo.-SPb.: Piter, 2001, str 403
3. A.Soliyev,S.Buzrukxonov.”Boshqaruv”,T.:”Iqtisod-moliya”,2010 -304b
4. R.X.Alimov ,B.A.Begalov va boshqalar.Iqtisodiyotda axborot
texnologiyalar.T.:O’zbekiston yozuvchilar uyushmasi adabiyot jamg’armasi
nashriyoti.2005-178b
5. Abdullayev O.M.,Qosimova M.S va boshq “Boshqaruv”.T.:TDIU.2006-7b
6. Jalоlоv J.J. va bоshqalar. Biznеs marкеtingi. Darsliк.– T.: Mоliya, 2007 -
12 bеt.
7. Qоsimоva M.S., Ergashхo’jaеva SH.J. Marкеting. Darsliк. – T.:
Itisоdiyot, 2011. – 7b
8. Buкin S.О. Оsnоvы marкеtinga v vоprоsaх i оtvеtaх. – Rоstоv n/D.:
Fеniкs, 2009. – 154 str.
9. Ergashхo’jaеva va bоshqalar.Marкеting. Darsliк.–T.:Fan.,2007–234 b.

Download 103,71 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham: