II bob. Boshqaruv xizmat faoliyatida axborot texnologiyalarni o’rni va korxonaning tashkiliy tuzilmasi 2.1. Boshqaruv xizmat faoliyatida axborot texnologiyalrni o’rni Boshqaruv talabni qondirishga qaratilgan faoliyat bo’libgina qolmay, balki
talabga ta'sir ham qilishdir. Xo’sh, bu ta'sir qanday bo’lishi kerak, boshqa
mahsulotlar ishlab chiqarishga o’tish va yangi talabni vujudga keltirish kerakmi?
Boshqaruv faoliyatining bu aniq maqsadlarini - bozorda mavjud bo’lgan vaziyatni
hisobga olish bilan, xaridorlar qiziqish darajasi bilan, korxonaning o’z iqtisodiy va
ijtimoiy vazifalari bilan, u yoki bu bozorga kirishi bilan aniqlanadi. Shunday qilib,
talab Boshqaruv maqsadini, shu bilan birga kerakli Boshqaruv strategiyasini
tanlashga imkon beradi.
Boshqaruv axborot tizimi (MAT) korxonaning Boshqaruv faoliyatini amalga
oshirish uchun zarur bo’lgan ma'lumotlarni to’plash, jamlash va ishlov berishning
usullari, uslublari, tashkiliy tadbirlari va texnik vositalarining yig’indisi, deb
ta'riflanadi. MAT korxonani boshqarishdagi axborot tizimining eng muhim
tarkibiy qismidir Tashqi muhit to’g’risidagi axborotlar. Boshqaruv axborotlarni
Boshqaruv bilan shug’ullanuvchi xodimlar tomonidan nazorat qilinadigan,
bozorning barcha xarakteristikalari bo’yicha ma’lumotlardan tashkil topgan
Boshqaruv axborot tizimini (MAT)ni tashkil etish yo’li bilan amalga oshiriladi.
Boshqaruv bo’yicha mutaxassislar bozor holati to’g’risidagi ma’lumotlarni yig’ish
bilan shug’ullanadilar.” Boshqaruv axborotlarni yig’ishning asosiy yo’nalishlari
bo’lib quyidagilar hisoblanadi:
mijozlar va ularni xarid hatti - haraqatlarini o’ziga hos xususiyatlari;
raqobatchilar (haqiqiy, potensial);
mahsulot yetkazib beruvchilar;
Boshqaruv axborotlarining manbalari bo’lib:
so’rov natijalarida olingan ma’lumotlar, statistika, boshlang’ich
ma’lumotlardan tashkil topgan manbalar;
ikkalamchi ma’lumotlar – ishonchlilikning turli darajalariga ega bo’lgan,
ikkinchi manbadan olingan turli ma’lumotlar.”12
Tabiiyki, Boshqaruv bo’yicha mutaxassislar o’z ishini bajarish uchun yanada
to’liq va batafsil axborotlar zarur. Barcha Boshqaruv axborotlari Boshqaruv axborot
tizimiga kiritilishi hamda unda ishlash uchun ochiq bo’lishi kerak. Biroq, korxona
rahbariyatiga maydalashtirishni chuqur, ortiqcha darajasi kerak emas. Shuning
uchun korxona rahbariyati uchun Boshqaruv axborotlarni taqdim etish, Boshqaruv
bo’limi xodimlarning o’zlari foydalaniladigan ishchi axborotlarni taqdim etishdan
farq qilish zarur.
Korxonaning ichki muhiti to’g’risida axborotlar korxonaning barcha
faoliyatini qamrab oladi. Korxona faoliyati to’g’risidagi to’liq hisobot rejalarning
uch turi bo’yicha hisobotlar asosida shakllantiriladi:
byudjet (va mos pravishda moliyaviy va buxgalteriya hisobolari);
ishlab chiqarish rejasi – ishlab chiqariladtgan mahsulot hajmi va
assortimenti bo’yicha reja;
tadbirlar rejasi – jami korxona va har bir bo’linmani kvartal (choralik) yoki
oylik harakat rejasi.
Zamonaviy Boshqaruvning axborot tizimi quyidagi elementlarni o’z ichiga
oladi:
1. Boshqaruv faoliyatini shakllantirishda korxonaning ichki imkoniyatlaridan
samarali foydalanish.
2. Korxonaning bozordagi Boshqaruv faoliyatining strategik va operativ
qarorlarini ishlab chiqish uchun tashki sharoitlarning rivojlanishi haqidagi axborot.
3. O’ziga xos harakterdagi qo’shimcha ma'lumotlarni olish maqsadida
korxonada o’tkaziladigan maxsus Boshqaruv tadqiqotlari natijalari haqidagi
axborot.
4. Boshqaruv axborotiga ishlov berish tizimi (ma'lumotlarni yig’ish, ularni
tahlil qilish va prognozlash uchun zamonaviy axborot texnologiyalaridan
foydalangan holda).
MATning asosiy vazifasi Boshqaruv qarorlarini qabul qilishda noaniqlikni
kamaytirish uchun zarur bo’lgan ma'lumotlarni doimo to’plab borishdan iborat.
Tashqi manbalardan ma'lumotlar asosan Boshqaruv razvedkasi va Boshqaruv
tadqiqotlari asosida olinadi6.
Tajribalar shuni ko’rsatadiki, korxonadagi axborot tizimlari turli xil
rivojlanish bosqichida bo’lishi mumkin, shu jumladan:
- ma'lumotlarni hisobga olishning oddiy modeli;
- Boshqaruv hisobotlari tizimi;
- turli hisob-kitob modellarini qo’llashga mo’ljallangan tizimlar;
- Boshqaruvni prognozlash tizimi va hokazo.
Boshqaruv axboroti Boshqaruv faoliyatida qaror qabul qilish uchun asos
hisoblanadi, shuningdek, qaror qabul qilgandan keyin olingan natijalarni tahlil
qilish uchun ham kerakdir. Ko’pgina marketologlarning ta'kidlashicha, axborot
bilan bog’liq faoliyat butun Boshqaruv faoliyati hajmining uchdan bir qismidan
tortib yarmigachasini tashkil qiladi.
Boshqaruv razvedkasi - bu, birinchi navbatda, Boshqaruv rejalarini ishlab
chiqish va ularni to’g’rilash uchun zarur bo’lgan Boshqaruv tashqi muhitining
o’zgarishi to’g’risidagi joriy axborotni to’plash bo’yicha tizimli faoliyatdir. Ichki
axborot olingan natijalarga qaratilsa, Boshqaruv razvedkasi tashqi muhitda ro’y
berishi mumkin bo’lgan hodisalarni o’rganishga mo’ljallanadi. Boshqaruv
razvedkasi ma'lumotlarini kompaniya xizmatchilari (ma'muriyat, muhandislar,
xaridlar bo’yicha agentlar, sotuvchilar), shuningdek, ta'minotchilar, vositachilar va
xaridorlar etkazib berishlari mumkin. Razvedka ma'lumotlarini maxsus tadqiqotchi
firmalardan ham olish mumkin.
