"menejment va iqtisodiyot"

8.4.  Boshqarishning ijtimoiy-ruhiy usullari. 
Boshqaruvning  ijtimoiy-ruhiy  usullari  -  bu  ishlab  chiqaruvchi  va  ayrim 
shaxslarga  ularning  ijtimoiy  ehtiyojlari  va  psixologik  xususiyatlariga  ta‘sir  etish 
bilan  boshqarish vositasidir.  
Boshqaruvning  ijtimoiy-ruhiy  usullarini  qo’llash  korxonada  yuz  berayotgan 
ijtimoiy  hodisalarni  chuqur  o’rganish  xodimlar  asab  tizimi  va  kayfiyatiga  ta‘sir 
etuvchi  ruhiy  omillarni  bilishni  talab etadi.  
Ijtimoiy-ruhiy  usullarnnng  asosiy  maqsadi  jamoalarda  sog’lom  ijtimoiy-
ruhiy  muhitni  yaratishdir.  Bu  usul  ijtimoiy-ma'naviy  vaziyatga  ta'sir  etish  yo’li 
bilan  kishilarning  fe'l-atvori,  ruhiyatini  hisobga  olib  ularning  ijtimoiy  talablarini 
qondirish orqali boshqarishni bildiradi. 
Boshqacha  qilib  aytganda,  ijtimoiy-ruhiy  usullar  bu  ishlab  chiqarish 
jamoalarini,  ulardagi  "psixologik  vaziyatni",  har  bir  xodimning  shaxsiy 
xususiyatlarini  o’rganishga  asoslangan  usullardir.  Bu  usullar  ishlab  chiqarishda 
mavjud  ijtimoiy  mexanizmni  (o’zaro  munosabat  tizimi,  ijtimoiy  ehtiyojlar) 
qo’llashga  asoslanadi.  Boshqaruvning  ijtimoiy  usullari  ijtimoiy  tartibga  solish 
vositasida  amalga  oshiriladi.  Ijtimoiy  tartibga  solish  usullari  turli  guruhlar  va 
shaxslar  maqsadi  va  manfaatlarini  aniqlash  va  rostlash  yo’li  bilan  ijtimoiy 
munosabatlarni  tartibga  solish  va  uyg’unlashtirish  maqsadida  qo’llaniladi.  Kasbiy 

---

144 
 
tanlashning  mohiyati  -  kishilarning  ruhiy  xususiyatlari  ular  bajaruvchiishlariga  eng 
mos  bo’ladigan  qilib  tanlashdan  iborat.  Shaxsning  ruhiy  xususiyatlari  juslasiga 
uning  qiziqish  va  mayllari,  qobiliyati,  temperament  va  xarakteri  kiradi.  Shu 
sababli,  rahbar  shaxsga  rahbarlik  qilganda  o’z  oldiga  inson  ruhiy  xususiyatlari 
shakllanishi  va  rivojlanishini  o’rganishi,  uning  qiziqish  va  qobiliyati,  temperament 
va  fe‘lini  bilish  vazifasini  qo’yishi  kerak.  Shaxsning  ruhiy  xususiyatlarini  inson 
faoliyatidan  ajratib  tushunib  bo’lmaydi,  chunki  kishi  qobiliyati  va  fe‘li 
xususiyatlari  uning  faoliyati  va  xulqida  namoyon bo’ladi. Inson hayoti va ommaviy 
faoliyati  uning  ruhiy  holatini  shakllantiradi.  Rahbarga  xos  bo’lgan  muhim 
xususiyat  kishilar  faoliyatini  rag’batlantiruvchi  omillarni  yaxshi  bilish,  har  bir 
kishini  u  yoki  bu  vazifani  bajarishga  qiziqtira  olishdir.  Bu  ayniqsa,  u  yoki  bu 
korxonaga  ishga  kirib,  ularni  kelajakda  nima  kutishini  bilish  lozim  bo’lgan  yoshlar 
bilan  ishlashda muhimdir.