"menejment va iqtisodiyot"

1. a) Bevosita natural usul.  
T
M
M
u

 
Bunda:  M
u 
- mehnat  unumdorligi; 

---

103 
 
             M  - mahsulot hajmi; 
     T  - mahsulotni ishlab chiqarish uchun sarflangan  vaqt. 
Bu  usulda  mahsulot  hajmi  bevosita  natural  usulda  o’lchanadi  va  u  xodimlar 
soni  yoki  ana  shu  mahsulotni  ishlab  chiqarish  uchun  sarflangan  vaqtga  bo`linadi. 
Natijada  bir  xodimga  yoki  sarflangan  vaqt  birligiga  qancha  mahsulot  to`g’ri 
kelishi  aniqlanadi.  Bu  usul  bir  xil  mahsulot  ishlab  chiqarish  korxonalarida  keng 
qo`llaniladi.  (ko`mir  qazib chiqarish, gazlama  to`qish va h.z). 
Bu usulni  qo`llash ma`lum  chegaraga  ega, chunki: 
a)  ishlab  chiqarilgan  mahsulot  bir  xil  bo`lishi  va  uning  umumiy  hajmi  bir  xil 
natural  ko`rsatkichda o`lchanishi  kerak; 
b)  ishlab  chiqarish  ommaviy  yoki  seriyali  bo`lishi  va  texnologik  jarayoni  uzoq 
bo`lmasligi  kerak. 
Mehnat  unumdorligini  o`lchash  darajasi  bo`yicha  bir  xildagi  mahsulotni 
ishlab  chiqaradigan  alohida  ish  o`rinlarini  ko`rsatib  o`tish  mumkin.  Bu  o`rinda 
ishlab  chiqarilgan  mahsulot  hajmini  va  ishlab  chiqarish  normalarini  (dona,  tonna, 
kub  yoki  kvadrat  metr  va  hokazo)  aniqlashning  natural  (tabiiy)  usulini  qo`llash 
maqsadga  muvofiqdir.  Bu  usul  oddiy,  qulay  va  ishonchli  bo`lsada,  u  faqat  bir  xil 
mahsulot  ishlab  chiqariladigan  ish  joylarida  qo`llaniladi,  shuning  uchun  ham 
amalda  undan  kamroq  foydalaniladi.  Korxonaning  birigada  va  uchastkalarida 
butunlay  bir xil  mahsulot ishlab chiqarilsa,  natural  usul qo`llanilishi  mumkin.