Menejment nazariyasi

14.3.  M enejm entni  tashkil  etish  unum dorligi
Unumdorlikni  oshirishda  menejmentni  to‘g ‘ri  tashkil  etish 
muhim  ahamiyatga  ega.  Tashkil  etish  jarayoni  rahbariyat  mehnat 
resurslari,  materiallar,  texnologiya,  axborot  va  kishilarni  qo'yilgan 
maqsadga  erishish  uchun  birlashtiruvchi  vositadir.  Menejmentni 
samarali  tashkil  etish  natijasida  (ya’ni,  tashkiliy  jarayonlar  sozlan- 
ganligi)  resurslardan  maqbul  foydalanish,  ijrochilar  majburiyatini 
taqsimlashda  tushunm ovchilik  natijasida  mehnat  unum dorligi 
pasayishini  kamaytirish,  bo'linmalarning  o'zaro  ta’siri  buzilishiga 
chek  qo'yishni  ta’minlaydi.  To'g'ri  yo'lga  qo'yilgan  tashkiliy  jarayon­
lar  mehnat  unumdorligi  ortishiga  imkon  beradi.

---

Unumdorlik  boshqaruvning  menejment  texnologiyasi,  menej­
ment ishini loyihalashtirish va menejment tashkiliy tizimi kabi unsur- 
lari  bilan  uzviy  bog'liqdir.  Menejmentning  samarali  texnologiyasi 
mehnat  unumdorligiga  eng  ko'p  ta’sir  ko'rsatuvchi  omildir.  Hozir- 
gi  paytda  avtomatlashgan  zavodlar,  robot  texnikasi,  loyihalashti- 
rishning  avtomatlashgan  tizimini  qo'llovchi  amerikalik  va  yaponiyalik 
ishlab chiqaruvchilar bozorning katta qismini egallab olmoqdalar,  chun­
ki  ular  yuqori  sifatli  mahsulotni  raqobatdoshlariga  nisbatan  arzon 
narxda  sotadilar.
Idora  ishiga  kompyuter  texnologiyasini  joriy  qilish  mehnat 
unumdorligi  ortishida  boshqa  omillarga  nisbatan  ko'proq  aha- 
miyatga  ega.  Lekin,  ilg'or  texnologiya  har  doim  ham  mehnat 
unumdorligi  ortishiga  olib  kelmaydi.  Bunday texnologiyaning afzal- 
liklari  ishlovchilarning  unga  nisbatan  salbiy  munosabati  tufayli 
namoyon  bo'lmasligi  m um kin.  Texnologiya,  darhaqiqat,  un u m ­
dorlik  ortishiga  olib  kelishi  uchun  rahbariyat  texnologiya  talab- 
lari  uni  qo'llovchi  kishilar manfaatlariga  to'g'ri  kelishini  ta’minlashi 
kerak.
Menejmentning  tashkiliy  tarkibi  rahbariyat  va  barcha  darajada 
unga  bo'ysunuvchi  hamda  korxonaning  asosiy  tarkibiy  bo'linmalari 
o'rtasidagi  o'zaro  munosabatni  belgilaydi.  Tarkib  unumdorlikka 
m a’muriy-boshqaruv  soniga  bo'lgan  nisbat  orqali  bevosita  ta’sir 
etadi.  Agar  korxona  o‘z  faoliyatiga  salbiy  ta'sir  ko'rsatmay  bosh- 
qaruvchilar  sonini  qisqartirsa,  unumdorlik  yuqori  bo'ladi.  Tashkilot 
tarkibi  uncha  yaqqol  namoyon  bo'lmaydigan  yo'l  bilan  ham  unum­
dorlikka  ta’sir  qiladi.  Masalan,  mutaxassis  va  olimlar  yuqoridan 
qat’iy  berilgan  buyruqqa  salbiy  munosabatda  bo'ladilar.  Bunda  ular 
o'z  mehnati  natijasidan  qoniqmaydilar  va  ular  mehnati  uncha  unumli 
bo'lmaydi.  Ijodiy  yondashuvni  talab  etuvchi  tarkibga  ega  tashkilot­
lar  raqobat  kurashida  kengroq  imkoniyatlarga  ega  bo'ladilar.  Jahon 
bozoriga  o'z  vaqtida  moslashish,  masalan,  zamonaviy  kompyuter 
bilan  ish  olib  borish  bu  daromadlarni  keskin  ko'paytirish  va  unum- 
dorlikni  oshirish  demakdir.  Kichik  korxona  ba’zan  yirik  korxonaga 
nisbatan  samaraliroq  bo'ladi.  Korxona  samarali  ishlashi  uchun  bi- 
ror  vazifani  bajarish  aniq  kishi  yoki  bo'linmaga  topshirilishi  va 
unga  mos  vakolatlar  berilishi  lozimligi  tajribadan  m a’lum.  Unum-

---

dorlikka  javob  beruvchi  biror  shaxs  yoki  guruhga  berilgan  vakolat 
doirasiga  mablag'larni  sarf  qilish  huquqi  ham  kirishi  kerak.