|
Nazorat savollari
1. Iqtisodiy qonunlar tizim idan foydalanishning qanday asosiy
bosqichlari m avjud?
2. U m um iy falsafiy qonunlarni aytib bering.
3. Qanday iqtisodiy qonunlar mavjud?
4. M enejm ent m exanizm i sxemasini ifodalab bering.
5. Menejmentning asosiy tamoyillarining mohiyati nimadan iborat?
5-bob. MENEJMENT FUNKSIYALARI
5.1. M enejment jaray on ining m azm uni
5.2. M enejm entning funksiyalari va u la rn in g tasnifi
5.1. M enejment jaray onining m azm uni
M enejm ent butun boshqaruv tizim inin g uzluksiz amal qilishi
jarayonini ifodalaydi. U m ehnat jarayonining barcha xususiyatlari-
ga ega. U m um an m enejm ent jarayonini texnologiya (qanday amal-
ga oshiriladi), tashkil etish (kim va qanday tartibda) nuqtai nazari-
dan tavsiflash m um kin. M enejm ent jarayoni m azm u n in in g uch ji-
hatini ajratish m um kin: texnikaviy, ishlab chiqarish, iqtisodiy va
ijtimoiy. Texnikaviy jihatdan - bu mahsulot ishlab chiqarish, metall
yoki neft ajratib olishni boshqarish; ishlab chiqarishda - bu ishlab
chiqarishni tashkil etish jarayoni, ya’ni bo'linm a, sex, korxonalar
o'zaro ta ’sirini boshqarish, iqtisodiy jihatdan ishlab chiqarish, ish
kuchi va butun iqtisodiy m unosabatlar tizim iga rahbarlik qilish,
ijtim oiy jihatdan - bu m ehnat jamoasi ijtim oiy ehtiyojlarini qondi-
rish, insonni tarbiyalashdir. M enejm ent jarayoni texnologiyasi me
nejment xodimlari tom onidan bajariladigan operatsiya va amallar-
dan iboratdir.
Shunday qilib, m enejm ent jarayoni rahbar va boshqaruv appa-
ratining qo'yilgan maqsadlarga erishish uchun kishilarning birga-
likdagi faoliyatini muvofiqlashtirish boyich a m aqsadli harakat qili-
shidir. M enejm ent faoliyatini amalga oshirish tartibiga ko'ra uni
quyidagi bosqichlarga bo'lish m um kin: maqsad, vaziyat, m uam m o,
qaror qabul qilish.
Har bir ta ’sir etishni amalga oshirishdan avval u n in g maqsadi
aniqlanishi lozim , chunki boshqaruv m a ’lum m aqsadga erishish
uchun amalga oshiriladi. M enejm entning keyingi bosqichi boshqaruv
jarayonidagi vaziyatni tahlil etishdan iborat. U tizim n in g holatini
baholash, uni yaxshilash yo'llarini izlash yoki undagi salbiy hislat-
larni bartaraf qilish bilan bog'liq ishlarni tavsiflaydi. M u a m m o bos
qichida tizim n in g hozirgi holatini un in g rivojlantirish maqsadiga
nisbatan qarama-qarshiliklarini aniqlash ko'zda tutiladi. Qaror qabul
qilish bosqichi rahbarning amalda tashkiliy faoliyatiga o'tishini ifo-
dalab, qaror qabul qilish bilan boshqariladigan tizim ga ta’sir o'tkazila
boshlanadi.
M enejm ent jarayonini, shuningdek, quyidagi davrlarga bo'lish
mumkin: maqsad qo'yish, axborot faoliyati, tahliliy faoliyat, menejment
tizimida tashkiliy-amaliy faoliyat va harakatlar variantlarini tanlash.
M enejm ent operatsiyalari - rahbar va boshqaruv apparatining
oddiy harakatlari bo'lib, ularning tartibi va birikishi natijasida boshqaruv
jarayoni tashkil topadi. Masalan, tahliliy faoliyat uchun korxonaning
yillik va oylik hisobotlarini olish, ular bo'yicha tadbirlar ishlab
chiqish hamda ularni boshqaruv jarayoniga tatbiq qilish lozim.
Boshqaruv jarayonini amalga oshirish vositalariga, eng avva-
lo, axborotni kiritish lozim. M enejm ent operatsiyalarining katta
qismi axborot bilan ishlashdan iboratdir. Boshqaruv apparati ishida
keng qo'llaniladigan texnika vositalari ham shular jum lasiga kira-
di. Bular axborot olish va qayta ishlash vositalari va a n ’anaviy
orgtexnika vositalaridir.
M enejm ent operatsiyasini amalga oshirish usullari - axborot-
tahlil va tashkiliy faoliyatdir. Axborot-tahlil faoliyat axborot yig'ish,
saqlash, tarqatish va qayta ishlash, tahlil, hisob, qarorlar variant
larini ishlashdan iborat. Tashkiliy faoliyatga - tushuntirish, ishonti-
rish, rag'batlantirish va vazifalarni taqsimlash usullari, faoliyatni
nazorat qilish, majburlash va h.k.lar kiradi. M enejm ent uchun faqat
nim ani qanday qilishni hal etish emas, balki tashkil etish, qiziqti-
rish, ishontirish, tushuntirish, nazorat qilish ham zarur. Ayni shu
operatsiyalar yig'indisidan rahbarning tashkiliy faoliyati tashkil
topadi.
M enejm ent jarayonini tashkil etishda biznes-reja va ta ’minot,
moliyalashtirish va biznes-reja, narxni belgilash va kredit berish
funksiyalarini bog'lashni ta’m inlash, m enejm ent tizim i ayrim un-
surlarini (maqsad-usul, maqsad v a kadrlar, qarorlar va usullar,
usuliar va tarkib) muvofiqlashtirish, boshqaruv kadrlarini tayyor-
lash, fan-texnika yutuqlarini joriy etishni ta’minlash zarur.
Korxonalarga erkinlik va m ustaqillik berilishi bilan hal qilinishi
lozim bo'lgan menejment jarayonini tashkil etish bilan bog'liq muhim
m uam m o rasman bir-biri bilan bog'liq bo'lmagan boshqaruv tashkilot-
lari o'rtasidagi gorizontal aloqalarni am alga oshirish bo'lib qoldi
(m asalan, korxona va m ahsulot iste’m olchilari, xom ashyo bilan
ta ’minlovchilar va korxona o'rtasida va h.k.).
Do'stlaringiz bilan baham: |
