|
Strategik
rejalashtirish
Korxona evolyutsiyasi chizig’i
Samaradorlik
Moliyaviy Uzoq muddatli Tashqi omillar Strategik
rejalash rejalash ta‘sirida menejment
rejalash
1-soha 2-soha 3-soha 4-soha
Yuqoridagi rasmda 4 soha ko‘rsatilgan. Korxonaning iqtisodiy faoliyati
rasmda ko‘rsatilgan keyingi sohaga o‘tish davomida strategik rejalash samaraliroq
bo‘lib boraveradi.
Birinchi soha: moliyaviy rejalashtirish jarayoni yillik budjet tuzish amali bilan
cheklanadi, bu narsa korxona kelajagidagi daromadlar va xarajatlar to‘g‘risida
tushuncha beradi. Tuzilgan strategiya ko‘p hollarda rasmiy bo‘ladi va korxona
rahbarlarining bir nechtasining fikrlariga, g‘oyalariga asoslangan bo‘ladi. Ammo
ko‘plab korxonalar bunday tartibda qaror qabul qilish uchun murakkab strukturaga
ega bo‘ladi. Ular o‘z rejalashtirish ustunlarini tuzib, ikkinchi sohaga o‘tadi.
Ikkinchi sohada moliyaviy rejalashtirish uzoq muddatli rejalshtirish bilan
to‘ldiriladi. Moliyaviy natijalar istiqboli bir necha yil muddatga – keyingi 3 – 5
yilga belgilanadi. Ushbu yo‘nalishning kamchiligi shundaki, biz ega bo‘lgan
natijalar o‘zimizni ishonch va xavfsizlik bilan his qilishimizga olib boradi
(ma‘lumotlar eng zamonaviy statistik ustunlar asosida olinishi mumkin). O‘tgan
davr ma‘lumotlari, natijalari bo‘yicha kelajakni aniq belgilab olish mumkinga
o‘xshaydi. Muhim strategik omillar ko‘plab raqamlar va jadvallar bilan ko‘mib
tashlanadi. Eng yomoni bu usulda rejalashtirish juda og‘ir ishga aylanadi. Agar
budjet moddalari boshqarilmasagina rejalashtirish qayta ko‘rib chiqiladi, boshqa
hollarda unga kam e‘tibor beriladi.
Uzoq muddatli rejalashtirishda tajriba to‘plagan korxonalar uchinchi sohaga
o‘tadilar, ya‘ni tashqi omillarni hisobga olgan holda rejalashtirish. Bu holatda
korxonada tashqaridagi strategik rejalashtirishda ahvolning o‘zgarishi hisobga
olinadi. Oldingi sohadan farqli ravishda, bu sohada makroiqtisodiy rivojlanish,
ijtimoiy-demografik omillar, tarmoqdagi yangi texnologik yaratmalar hisobga
olinadi. So‘ngra mahsulot sotish bozoridagi raqobat va raqobatbardoshlikning
holati chuqur tahlil qilinadi. Bunday ma‘lumotlar asosida va ijodiy izlanishlar
natijasida bir-biri bilan solishtirib tanlashaga imkon beruvchi ko‘plab muqobil
variantlar yaratiladi.
To‘rtinchi soha – strategik menejment sohasi. Bu soha strategik
rejalshtirishning eng takomillashganidir. Bu yerda nafaqat uzoq muddatli
rejalashtirish qo‘llaniladi, balki raqobatga o‘z afzallilarini saqlab qolishga, o‘z
holatini, quvvatini oshirishga e‘tibor beriladi. Bu yo‘nalishda harakatlar amalga
oshiriladi. Strategik g‘oyalarni o‘ylash barcha korxonalarni qamrab oladi. Korxona
rahbariyati rejalashtirish jarayonini umumiy holda yo‘naltiradi, ammo jarayon
uchun muhim bo‘lgan g‘oyalar va fikrlar korxona ichida shakllanadi.
Strategik rejalshtirish quruq raqamlar orqali hisoblash emas, balki
hodimlarning ijodiy izlanishlaridir. Bu strategik rejalashtirishga katta ta‘sir
ko‘rsatadi.
Endi bu borada Piter Lorenjuning fikrlarini ham ko‘raylik. Piter Lorenju
fikriga ko‘ra, strategik rejalashtirish – kompaniyani boshqarish uchun yordam
beradigan vosita hisoblanadi. Piter Lorenju ―Strategik rejalashtirishning vazifasi
ishni tashkil etishda yangiliklarni qo‘llash‖ – deb tushuntiradi. Boshqacha
aytganda, u strategik rejalashtirish jarayonini boshqarishda 4 asosiy faoliyatni
ko‘rsatib o‘tadi:
Resurslarni taqsimlash.
Tashqi muhitga moslashish.
Ichki koordinatsiya (muvofiqlashtirish).
Tashkiliy strategik istiqbolni aniqlash.
Resurslarni taqsimlash jarayoni deganimizda miqdori cheklangan tashkiliy
resurslarni, ya‘ni fondlarni boshqarish qobiliyatini va texnologik tajribalarni
taqsimlashni tushunamiz. Masalan, 1987-yilning kuzida ―Djeneral Fudz‖, ―Filipp
Morris‖ kompaniyasi bo‘limini qayta tashkil qilishga qaror qildi. Bundan maqsad,
―Filipp Morris‖ kompaniyasi ―Djeneral Fudz‖ kompaniyasini 3ta firmaga
bo‘linishi natijasida ko‘pchilik menejerlarni va boshqa xodimlarni qisqartirib
ularni maoshini tejab qolish edi. Tejab qolingan mablag‘ ana shu firmalarni tashkil
etish uchun sarflanishi lozim edi.
Tashqi muhitga moslashish degan tushuncha keng ma‘noda kompaniyaning
atrof-muhit bilan bajaradigan barcha strategik faoliyatini bildiradi. Kompaniyalar
atrofdagi sharoitlarga ijobiy holat bo‘ladimi yoki salbiy holat bo‘ladimi, bundan
qati nazar, moslashish zarur, yaxshi strategik rejalashtirishga ega kompaniyalar
ancha murakkab ishlab chiqarish tizimlari yordamida umuman jamiyat
hamkorligida o‘ziga yangi qulay sharoitlar yarata oladi.
Ichki koordinatsiya firmaning ichki ishlab chiqarish jarayonlarining
samaradorligini oshirish maqsadida strategik faoliyatni umumlashtirishni
anglatadi.
Tashqi stategiyani oldindan bilish deganimizda menejerlarning avvalgi
yillarning strategiya qarorlariga muvofiq orttirgan tajribalari asosida o‘z bilimlarini
kengaytirish faoliyati tushuniladi. Tajribalar asosida o‘z qoboliyatini rivojlantirish
asosida menejerlar strategik boshqarish sohasida malakasini oshirib boradi.
Strategiyani oldindan bilish qobiliyati yuqori darajada bo‘lgan ―IBM‖, ―Delta
airlines‖, ―Eastemon codik‖ larni kompaniya misol tariqasida ko‘rsatib o‘tsa
bo‘ladi.
Korxonada strategik rejalashtirish ko‘p hollarda uch
darajada amalga oshiriladi, bu – biznesning strategik
bo‘linmalari (BSB) deb nomlangan alohida yuridik
korxonalarda
ko‘rsatiladi.
Biznesning
strategik
bo‘linmalari – korxona ichidagi tashkiliy struktura bo‘lib,
Do'stlaringiz bilan baham: | 
