Menejment maqsadi, funksiyalari va bosqichlari

5.3. BOSHQARISHNING XUSUSIY FUNKSIYALARI

Boshqarish faoliyatining turlariga ko‘ra, funksiyalar quyidagicha bo‘ladi:

boshqarishning iqtisodiy funksiyalari; ya’ni:
mablag’larning doiraviy oborotini amalga oshirish;
mahsulot ishlab chiqarish va xizmatlar ko‘rsatish;
marketing xizmatini uyushtirish;
foyda olishni ta’minlash va h.k.
boshqarishning sotsial funksiyalari, ya’ni:
mehnat sharoitini yaxshilash,
xodimlarning uy-joyga ehtiyojini, sotsial madaniy-ma’naviy ehtiyojlarni qondirish;
moddiy rag’batlantirishni ta’minlash;
ijtimoiy himoyani ta’minlash va h.k.
boshqarishning ma’naviy - ma’rifiy funksiyalari, ya’ni:
xodimlarni insoniylik, yaxshilik, mehr-shafqatli va o‘zaro munosabatlarda sabr-toqatli bo‘lish ruhida tarbiyalash;
xodimlarni Vatanga muhabbat, insonparvarlik ruhida tarbiyalash, halollikni, adolat tuyg’usini, bilim va ma’rifatga intilishni tarbiyalashga xizmat qilish va h.k.
boshqarishning tashkiliy funksiyalari, ya’ni:
ishlab chiqarishni tashkil qilish;
o‘zaro aloqalarni o‘rnatish va muvofiqlashtirish;
barcha bo‘g’in va bo‘limlar o‘rtasida vazifalar taqsimoti, huquq berish va boshqarish apparati xodimlari o‘rtasida mas’uliyatlarni belgilash;
boshqarishning aniq uslubini tanlash va qaror qabul qilishda ish tartibi izchilligi, axborotlar oqimini tashkil qilish va h.k.
Qayd qilingan funksiyalar bir-biri bilan bog’liq va ma’lum darajada tartibga solingan ko‘p unsurlardan, komponentlardan iborat bo‘lib, ular yaxlitlikka ega. Shuning uchun ham boshqarish jarayonida ularning birortasi ham e’tibordan chetda qolmasligi kerak.
Boshqarishning funksiyalaridan yana biri - bu tarmoqli boshqarish bilan hududiy boshqarishning mutanosibligini ta’minlashdir. Har bir korxona qandaydir bir tarmoqqa (sektorga) kiradi. Ayni vaqtda u bir tuman hududida joylashganligidan mahalliy ishlab chiqarish - hududiy kompleksiga kiradi. Boshqarish jarayonida bu funksiya ham hududiy, ham tarmoq manfaatini ko‘zda tutishi lozim. Tarmoqqa doir bo‘lgan boshqaruv funk-tsiyalari zarur. Busiz tarmoq “yqqoladi” , yagona texnik va texnologiya siyosatini amalga oshirish va butun tarmoqqa taaluqli boshqa masalalarni hal etish qiyin bo‘ladi.
Biroq, ayni vaqtda, boshqarishning hududiy funksiyalari ham zarur. Bu funksiya muayyan tuman, viloyat hududida joylashgan turli tarmoqlar (sektorlar)ga qarashli korxonalar faoliyatini muvofiqlashtiradi, ratsional aloqalarni o‘rnatilishini ta’minlaydi. Hududiy funksiyalar idorachilik g’ovlarini yo’qotish, noratsional tashuvlarni kamaytirish va pirovardda samaradorlik darajasini oshirish imkoniyatini beradi.
Qayd qilingan funksiyalardan tashqari boshqarishning o‘ziga xos aniq funksiyalari ham bor.
Boshqarishning o‘ziga xos aniq funksiyalari deganda muayyan boshqaruv organiga va uning boshqaruvchisiga konkret biriktirilgan ishlar, mas’uliyat, maqsad va unga erishish vositalari majmuasi tushuniladi.
Tegishli funksiyalarning to‘la-to‘kis va sifatli bajarilishi uchun ishlab chiqarishning muntazam yoki umumiy rahbarlari-direktor (rais), uning o‘rinbosarlari, bo‘g’in va bo‘limlar boshlig’i, brigadir, shuningdek, xizmat ko‘rsatish bo‘limlari rahbarlari-kadrlar bo‘limi boshlig’i, reja-iqtisod bo‘limi boshlig’i va boshqalar mas’uldirlar.