Menejment maqsadi, funksiyalari va bosqichlari

Ishlab chiqarish jarayonini boshlash va uni uzluksiz davom ettirish uchun:
ishlab chiqarish vositalari, texnika;
xom ashyo;
energiya;
taransport kabi moddiy ta’minot vositalari zarur. SHundan keyin:
kadrlarni tanlash, ularni joy-joyiga qo‘yish;
mehnatni tashkil qilish;
ishlab chiqarishga xizmat ko‘rsatish kabi bir qator tashkiliy funksiyalar kelib chiqadi.
Ko‘rib turibmizki, boshqaruv mazmuni jarayon sifatida uning funksiyalarida namoyon bo‘layapti. Zero: Funksiyalar faoliyat turlarini, subyektning boshqarish obyektiga aniq ta’sir qilish yo‘nalishlarini aks ettiradi.
Boshqaruv funksiyalaridan tashqarida boshqaruv jarayonining o‘zi ham bo‘lishi mumkin emas. Funksiyalar tarkibini, ularning kqlamini va mazmunini aniqlash-boshqaruvchi xodimlar sonini belgilash, boshqaruv apparatining tashkiliy tarkibini loyihalash uchun muhim asos bo‘lib hisoblanadi.
Boshqarish funksiyalari – ko‘p qirrali tushunchadir. SHu sababli ularni muhim belgilar bo‘yicha turkumlarga ajratib o‘rganish zaruriyati tug’iladi.
Boshqaruv funksiyalarining mohiyati, klassifikatsiyasi va mazmunini o‘rganish boshqaruvning butun jarayonini tartibga solib turish uchun o‘ta muhimdir, chunki yuqorida ta’kidlaganimizdek, boshqaruv mazmuni jarayon sifatida uning funksiyalarida namoyon bo‘ladi.
5.2. MENEJMENT FUNKSIYALARINING TURLARI

G’arb menejmentining bugungi zamonaviy nazariyasi boshqarish funksiyalarini turkumlashda eng avvalo uning quyidagi asosiy (umumiy) funksiyalariga ustuvorlik berishadi:

rejalashtirish;
tashkil qilish;
tartibga solish va muvofiqlashtirish;
nazorat;
rag’batlantirish (motivlashtirish).
Bu funksiyalar boshqaruvning barcha bo‘g’inlarida va hamma bosqichlarida quyidagi izchillikda amalga oshiriladi.
Demak, boshqarish dastlab rejalashtirishdan boshlanib, faoliyatni tashkil qilish, uni tartibga tushirish, muvofiqlashtirish bilan davom ettirilib, nazorat bilan tugaydi. Bu yerda rag’batlantirish barcha funksiyalar jarayonida o‘z aksini topadi.
Bu funksiyalar boshqaruvning hamma bosqichlariga xos bo‘lgan umumiy xususiyatlarga ega bo‘lib, boshqaruv apparatining barcha rahbarlari va muta-xassislari faoliyatida mavjud bo‘ladi. Ularni, shuningdek, boshqaruvning hamma tomonlarini qamragan funksiyalar deyish mumkin, chunki ular boshqaruv tizimini ham bqyiga (vertikal tomondan), ham eniga (gorizontal tomondan) qamrab oladi.
Boshqarish funksiyasini turkumlashning ikkinchi yondashuvida boshqarish ishini aniq ijrochilar bo‘yicha taqsimlashga ustuvorlik beriladi. Bunda bir butun aniq funksiyalar tizimi ajratiladi. Masalan, zamonaviy g’arb fir-malarida ishlab chiqarishga oid 20-25 tadan kam bo‘lmagan funksiyalar aj-ratiladi. Bular quyidagilardir:
asosiy ishlab chiqarishni boshqarish;
qo‘shimcha ishlab chiqarishni boshqarish;
ishlab chiqarishga xizmat qiluvchi ishlab chiqarishni boshqarish;
marketingni boshqarish;
moliyaviy boshqarish;
sifatni boshqarish;
mehnatni boshqarish;
xodimlarni boshqarish;
innovatsiyani boshqarish va hokazo.
Bunday holda ishlab chiqarishni boshqarish faoliyatining ayrim turlari va sohalari alohida ajralib turadi.
Boshqarishning yuqoridagi sanab o‘tilgan asosiy funksiyalari ularning ishlab chiqarishni boshqarish jarayonidagi o‘rni o‘ta muhim va zarur bo‘lganligi tufayli yanada batafsilroq ko‘rib chiqamiz.