Menejment kafedrasi

13-Mavzu. KICHIK BIZNES VA XUSUSIY TADBIRKORLIK SUB’EKTLARIDA ISHLAB CHIQARISH XARAJATLARI VA MAHSULOT TANNARXI TAHLILI
Reja

1. 
   Ishlab chiqarish xarajatlarining mohiyati, tarkibi va elementlari.
   
2. 
   Mahsulot tannarxi va uni hisoblash usullari.
   
3. 
   Mahsulot tannarxini pasaytirishning yo’llari.
   

1. 
   Ishlab chiqarish xarajatlarining mohiyati, tarkibi va elementlari.
   

Bozor iqtisodiyoti sharoitlarida har bir korxonaning ish faoliyati tijorat sirini tashkil etadi. Tijorat siri qonun bilan muhofaza qilinadi. SHu bilan korxonada korxona faoliyatini yetarli darajada to’liq qilib beradigan hisob va hisobot tizimi tashkil etiladi. Bu tizim yetkazib digan axborot, bir tomondan, korxonaning iqtisodiy natijalarini shashtirish, nazorat va taxlil etish uchun zarur bo’lsa, ikkinchi tomondan, qonunchilik belgilab bergan tartibda va chegaralarda tashqi foydalanuvchilar (soliq inspektsiyasi, statistika organlari, banklar, kreditorlar va boshqalar)ga taqdim etiladi.
Korxoia iqtisodiy faoliyatini taxlil etish kichik biznes uchun muhim ahamiyatga ega. Taxlil natijalariga suyanib, korxona faoliyatiga tezkor tuzatishlar kiritiladi, avval belgilab olingan vazifalarning rilishi darajasiga baho beriladi, korxona faoliyati istiqbollarini ravishda aniqlab olinadi. Korxona faoliyatini iqtisodiy taxlil etish uchun tadbirkor ishlab chiqarish texnologayasi haqidaga bilimlar bilan qatorda chuqur iqtisodiy bilimlarni egallagan bo’lishi lozim. Masalan, buxgalteriya hisobi ma’lumotlaridan foydalana olish uchun tadbirkor zarur darajada bilim olishi lozim, korxona moliyaviy ko’rsatkichlari esa tadbirkordan moliya fanlari bo’yicha bilimlarni talab qiladi. Korxona faoliyati taxlili birinchi navbatda aniq ichki maqsadlarni ko’zlaydi:

• 
  xarajatlarni tejash;
  
• 
  resurslardan oqilona foydalanish;
  
• 
  mahsulotni yaxshilash;
  
• 
  ishlab chiqarish hajmini hamda;
  
• 
  foydani oshirish va boshqalar.
  

SHu bilan birga, korxona faoliyatining tashqi maqsadlarga qaratilganligi ham muhim ahamiyatga ega. Bunda korxonaning tarmoq yoki regiondagi, bozordagi o’rni, raqobatbardoshligi, korxonaning iqtisodiy hamkor va o’z sheriklari uchun qanchalik darajada ishonchli ekanligi birinchi qo’yiladi. Korxona faoliyatining ichki taxlili korxonada boshqaruvni tashkil etish jarayonida keng qo’llanadi. Tashqi taxlilesa aktsiyadorlar va korxonaga ulush qo’shgan boshqa mulkdorlar, ijroiya organlari va mahalliy hokimiyat organlari, korxonaning kreditorlari uchun zarur xulosalarni yetkazib beradi.