Menejment asoslari fanining mohiyati, predmeti va uslublari

4. Taklif konuni. U narx ortishi bilan taklif ortishini ifodalaydi.
Talkif – tovar va xizmatlarning narxdagi kiymatidir. Bunda taklif elastikligi koeffitsienti kuyidagiga teng:

^Ktalab elas.⁼
taklif o‘sishi xajmi %
_{narxning o‘sishi %}

5. Rakobat konunining moxiyati shundan iboratki, rakobat sharoitida zarar ko‘rmay, eng yaxshi natijaga erishib bo‘lmaydi, chunki barcha tovar ishlab chikaruvchilar daromadining oshish tartibini o‘rnatib bo‘lmaydi.
6. Istemolchi nuktai nazaridan naflilik konuni. Naflik-tovar va xizmatlar iste’molidan konikishni bildiradi. Umumiy naflilik ma’lum tovar va xizmat birligidan konikishni bildiradi; so‘nggi naflik – shu tovar va xizmatning yana sotib olishdan konikishni bildiradi.

Shunday kilib, bozor munosabatlari shakllanayotgan sharoitda iktisodiy konunlardan foydalanish imkoniyatlari xar tomonlama kengayib boradi.


5.2 Menejment prinsiplari (tamoyillari)


Tamoyil faoliyat yuritish, xalkning asosiy koidasi, yetakchi goyadir. Ilmiy adabiyotlarda odatda boshkaruv tamoyillari deganda iktisodiyotga raxbarlik kilishda asoslanadigan asosiy koida, yo‘l – yo‘rik, xulk-me’yorlari tushuniladi. Boshkaruv tamoyillari iktisodiyot konunlari ta’siri natijasida boshkaruv usullariga boglik xodisalar moxiyatini aks ettiradi. Boshkaruv mexanizmi shaklini kuyidagicha ifodalash mumkin:
konunlar tamoyillar uslublar usullar
Boshkaruv tamoyillari o‘zaro boglik va birgalikda ko‘llanilishi lozim.


Asosiy tamoyillarga kuyidagilar kiradi:


1. Boshkaruvda yakkaboshchilik va kollegiyalik tamoyili. Yakkaboshchilik tamoyili bevosita ishlab chikarishda ishlab chikarish personali a’zolarining yagona raxbar buyruklariga kat’iy bo‘ysunishini talab kiladi. Yukori darajadagi raxbar kuyi bo‘gin raxbari vakolatiga kiruvchi masalalarni xal etmasligi lozim.
2. Ilmiy tamoyili. Boshkaruvda volyuntarizmni inkor kiluvchi iktisodiy konunlar, jamiyat rivojlanishining obektiv yo‘nalishlarini, bu soxada milliy va chet el tajribasi ko‘llanilishini takozo kiladi.
3. Rejalilik tamoyili. Bozor iktisodiyoti sharoitida ishlab chikarishni rejali boshkarish, biznes va strategik rejasini tuzish iktisodiy siyosatlarni amalga oshirishning muxim shartidir. Bu tamoyil ishlab chikarish rivojlanishining uzok muddatga mo‘ljallangan yo‘nalishlari, sur’atlari va nisbatlarini, belgilashni ifodalaydi.
4. Boshkaruv shakl va usullarini takomillashtirib borish tamoyili.


Bozor iktisodiyoti sharoitida boshkaruvning uch shakli mavjud. Xususiy,

jamoa, davlat boshkaruvi. Boshkaruvning xususiy shaklida mulkdor yakka

o‘zi karor kabul kiladi va butun ish uchun javobgar bo‘ladi.


5.Kadrlar tanlash va joylashtirish tamoyili. Bozor iktisodiyoti sharoitida kadrlarni tanlash va joy-joyiga ko‘yish muxim axamiyat kasb etadi. Bozor munosabatlari boshkaruv kadrlariga kat’iy talablar ko‘yadi, ularning ishbilarmonlik sifatlari, ishlab chikarish oldida turgan masalalarni belgilaydi.
6.Agentlar mustakilligi va erkinligi tamoyili. Bozorda agentlar faoliyati iktisodiy javobgarlik bilan birgalikda amalga oshishi kerak.
7.Shaxsiy tashabbus tamoyili. Bozorda ishbilarmon, omilkor, shaxsiy foyda uchun xarakat kiluvchi tadbirli kishilar faoliyat yuritishi kerak.
8.Javobgarlik va tavakkalchilik tamoyili. Tadbirkor o‘z faoliyati uchun javobgar bo‘ladi, bunda ma’lum tavakkalchilik xam xisobga olinadi, ya’ni tadbirkorning o‘z xukuk majburiyatlari bo‘lishi kerak.