Menejment asoslari fanining mohiyati, predmeti va uslublari

5.5. uzbekiston Respublikasi bozor iktisodiyotiga o‘tishning besh tamoyili
7- jadval. Beshta asosiy tamoyil

№	Tamoyillar	Tamoyillarning moxiyati
1	2	3
1.	Iktisodiyotning siyosatdan ustunligi	Iktisodiy isloxotlar xech kachon siyosat ortida kolmasligi kerak, u biror mafkuraga bo‘ysundirilishi mumkin emas.

		Buning ma’nosi shuki, iktisodiyot siyosatdan ustun turishi kerak; xam ichki, xam tashki iktisodiy munosabatlarni mafku- radan xoli kilish zarur.
2.	Davlat asosiy isloxotchi	Davlat bosh isloxotchi bo‘lishi lozim. U isloxotlarning ustuvor yo‘nalishlarini belgilab berishi, o‘zgartirish siyosatini ishlab chikishi va uni izchillik bilan o‘tkazishi, jaxolatparastlar (retrogradlar) va konservatorlar karshiligini bartaraf etish shart.
1	2	3
3.	Konunlar va ularga rioya kilish ustuvorligi	Konun va konunlarga rioya etish ustuvor bo‘lishi lozim. Buning ma’nosi shuki, demokratik yo‘l bilan kabul kilingan Konstitutsiya va konunlarni xech istisnosiz xamma xurmat kilishi va ularga ogishmay rioya etishi lozim.
4.	Kuchli ijtimoiy siyosat yurgizish	Axolining demografik tarkibini xisobga olgan xolda kuchli ijtimoiy siyosat o‘tkazish. Bozor munosabat-larini joriy etish bilan bir vaktda axolini ijtimoiy ximoyalash yuzasidan oldindan ta’sirchan choralar ko‘rilishi lozim. Bu bozor iktisodiyoti sharoitida eng dalzarb vazifa bo‘lib kelgan va bundan keyin xam shunday bo‘lib koladi.
5.	Bozor iktisodiyotiga sekin-asta, boskichma- boskich o‘tib borish.	Bozor iktisodiyotiga o‘tish obektiv iktisodiy konunlarning talablarini xisobga olgan xolda, o‘tmishdagi «inkilobiy sakrashlar» siz ya’ni evalyusion yo‘l bilan, puxta o‘ylab, boskichma-boskich amalga oshirilishi kerak.

Konun falsafa kategoriyasi bo‘lib, borlik vokealarning barkaror, takrorlanuvchan alokasi va munosabatini, xodisalar yuz berishining muayyan tartibda bo‘lishiga olib keluvchi tomonlarini aks ettiradi. Konunlarni bilish rivojlanishning ob’ektiv yo‘nalishlarini aniklash, amaliy vazifalarni xal etish imkonini beradi. Shu sababli iktisodiyotni boshkarish konunlarini bilish, ularni amalga moxirona ko‘llay olishga asoslanishi kerak.
Iktisodiyotni boshkarishda konunlardan kanchalik to‘lik va izchil foydalanilsa, mexnat sarfi shunchalik samarali bo‘ladi. Va, aksincha, boshkarish jarayonida iktisodiy konunlarni xisobga olmaslik jamiyat uchun kutilmagan, salbiy okibatlarga olib keladi. Shu sababli boshkaruv konunlarini o‘rganishda ularga fakat amal kilishni emas, balki boshkaruv jarayonida ongli ravishda foydalanish ko‘p jixatdan ularni o‘rganish bilan boglik. Konunlar kanchalik chukur o‘rganilsa, ulardan amalda to‘gri foydalanish imkoniyatlari shunchalik ortadi.

35

www.q
Iktisodiy konunlar tizimida foydalanishning asosiy unsurlari va boskichlari kuyidagi 11 - chizmada aks ettirilgan.

Iqtiso- ^diy		Iqtiso- ^diy		Maqsad- larni		qaror		Xo‘jalik faolyat-
^qonunla		^qonun^-		^b^e^l^g^i^l^ash		^qabul		^ini	mii.uz/e-lib
r tizimi		larni bilish		^va ularga		^qilish		tashkil etish

1-chizma. Iktisodiy konunlardan foydalanish tizimi.


Ko‘rastilgan shaklni taxlil etish jarayonida uchta o‘zaro boglik va ketma-ket, iktisodiy konunlar tizimidan foydalanilgan xolda yechiladigan masalalarni ko‘rib o‘tish zarur:
- mavjud konunlarni ularning u yoki bu boskichda namoyon bo‘lish xususiyatlarini xisobga olgan xolda chukur va xar tamonlama bilish;
- iktisodiy va ijtimoiy rivojlanish maksadlarini belgilash va ularni xal etish yo‘llarini aniklash;
- xo‘jalik yuritishning bozor iktisodiyoti sharoitida rivojlantirish va unga mos shakl va uslublarni ko‘llash.
Iktisodiyotni boshkarish tizimida iktisodiy konunlar yetakchilik kiladi. Insonlar mexnatini erkin birlashtiruvchi va tartibga soluvchi boshkaruv tizimi maksadlarini anik belgilash, ularni amalga oshirish yo‘llarini izlash, erishilgan natijalarga baxo berish, iktisodiy samaradorlikda aks etuvchi iktisodiy konunlarning talablarini anik xisobga olish lozim.