Меҳнат бозори инфратузилмасининг ривожланиш самарадорлигини комплекс баҳолаш

Тадқиқот методологияси 
 
Тадқиқот методологияси сифатида иш билан бандлик хизмати 
фаолиятининг самарадорлигини баҳолашнинг оптимал усуллардан фойдаланиш 
зарурати 
асосланди. 
Модомики, 
меҳнат 
бозори 
инфратузилмаси 
ривожланишини таъминлаш вазифасини ҳал этишнинг бирдан-бир асосий 
масаласи бўлиб, ҳам ишсизлар, ҳам иш билан банд бўлган, лекин асосий иш 
жойини ўзгартиришни хоҳлайдиган меҳнат бозори қатнашчилари ҳисобланади. 
Биз меҳнат бозори инфратузилмасининг ижтимоий самарадорлигини (ИС) 
ҳисоблаш учун қуйидаги формулани таклиф этамиз:

---

“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 1, январь-февраль, 2017 йил 
3 
№ 1, 2017

www.iqtisodiyot.uz
 
ИС
=
ИЖС
∶
МҚ , (1);
Бу ерда, ИЖС – иш билан бандлик хизмати кўмаги билан ишга 
жойлашганлар сони, киши; 
МҚ – ишга жойлашиш масалалари бўйича иш билан бандлик хизматига 
мурожаат қилганлар сони, киши. 
Ушбу кўрсаткич қанча аҳамиятли бўлса, меҳнат бозори инфратузилмаси 
ривожланишининг ижтимоий самарадорлиги шунча юқори бўлади.
Иқтисодий самарадорликни ҳисоблашда унга эришишда натижа ва 
харажатга нисбатан “самарадорлик” тушунчасининг моҳиятидан мақсадга 
мувофиқ келиб чиқади. Бунга боғлиқ ҳолда биз меҳнат бозори инфратузилмаси 
ривожланишининг иқтисодий самарадорлигини иккита кўрсаткичини таклиф 
этамиз: 
А) ижтимоий самарадорлик бўйича (ИСб):
ИСб
=
ИС
∶
ДИБХмх, (2); 
Бу ерда: ДИБХмх – давлат иш билан бандлик хизмати томонидан 
қилинган молиявий сарфлар;
б) БКМ кўмаги билан ишга жойлашганлар сони бўйича (ИСб): 
ИСб
=
ИЖС
: 
ДИБЗмх
,
(3); 
Таклиф этилган кўрсаткичларнинг аҳамияти қанча катта бўлса, меҳнат 
бозори инфратузилмаси ривожланишининг иқтисодий самарадорлиги шунча 
юқори бўлади. 
Меҳнат бозори инфратузилмасининг ривожланиш самарадорлиги унинг 
таркибий қисмлари самарадорлиги билан аниқланади, уларнинг ҳар бири унинг 
натижаларига ўз ҳиссасини қўшади. Лекин меҳнат бозори инфратузилмаси 
ривожланишини умумлашган ҳолда баҳолашни таъминловчи иқтисодий ва 
ижтимоий самарадорлик кўрсаткичлари унинг таркибий қисмларининг 
қайтимини тавсифлаш, ривожланишининг истиқболли йўналишларини 
аниқлаш асосида кучли ва кучсиз томонларни ажратиш имконини бермайди. 
Бу мақсад учун меҳнат бозори инфратузилмасининг ривожланиш 
самарадорлигини комплекс баҳолаш усулларини таклиф этамиз. Бунинг 
асосида иқтисодий таҳлил усуллари, экспертларнинг фикри, таснифлаш 
назарияси ётади. Мазкур усулдан фойдаланиш қуйидаги босқичларни назарда 
тутади (1-жадвал).