Membranali va silfonli manometrlar va ularning ishlash prinsipi

 
14.3-rasm. Bir qatlamli
silfonli sezgir elementlar. 
Mexanik ko‘rsatuvchi va o‘ziyozar asboblarda silfonli sezgir elementlardan 
quyidagi 
tiplari 
ishlatiladi; 
MSP, 
MSS 
(manometrlar), 
MVSS 
(manovakuummetrlar), VSP, BCCI (vakuummetrlar), DSP, DSS (difmanometrlar), 
NSP, NSS (naporometrlar), TmSP, TmSS (tyagometrlar), TNSP, TNSS 
(tyagonaporometrlar). 
Bu asboblarning ko‘pchiligi DAS, pnevmatik va unifikatsiyalangan elektr 
datchiklar sistemasiga kiradi. 
Silfonlar naporomer va tyagomerlarda kichik bosimlarni [40000 Pa (4000 
kgk/m2) o‘lchash uchun]; vakuummetrik bosimni (0,1 mPa gacha), absolyut 
bosimni (2,5 mPa gacha), ortiqcha bosimni (60 mPa gacha), bosimlar farqini (0,25 
mPa gacha) o‘lchash uchun qo‘llaniladi. 

---

15.4-rasmda 
silfonli 
pnevmatik 
tyagonaporomerning (TNS-P tipli) prinsipial sxemasi 
ko‘rsatilgan. Bu asbob DAS pnevmatik 
tarmog‘iga kiradi. Uning vazifasi bosim yoki 
siyraklanishni 
masofaga 
uzatuvchi 
proporsional 
pnevmatik 
signalga 
uzluksiz 
aylantirishdir. 
Asbobning 
ishlash 
prinsipi 
pnevmatik 
kuch 
kompensatsiyasiga 
asoslangan. 
Kompensatsiya 
maxsus pnevmatik qurilma yordamida bajariladi. 
O‘lchanayotgan bosim yoki siyraklanish silfon–sezgir 
element 9 yordamida to‘g‘ri proporsional kuchga 
aylanadi. Bu kuch avtomatik ravishda teskari 
bog‘lanish kuchi orqali muvozanatlashadi. 
 
14.4-rasm. Silfonli pnevmatik
tyagonaporomerning prinsipial sxemasi. 
Muvozanatlash richag 8, zaslonka (to‘siq) 4 va G-simon richag 1 dan tashkil 
topgan richag mexanizmi orqali bajariladi. Teskari bog‘lanish kuchi 
kompensatsion element—teskari bog‘lanish silfoni 7 dagi siqilgan havo bosimi 
orqali hosil bo‘ladi. O‘lchanayotgan bosim o‘zgarishi bilan richag 8 va to‘siq 4, 
soplo 5 ga nisbatan siljiydi. Nagijada soplo 5 ning yo‘lida nomoslik signali paydo 
bo‘ladi. Bu signal kuchaytirgich 6 dan teskari bog‘lanish silfoniga kelgan bosimni 
boshqaradi. O‘lchanayotgan parametrning o‘lchovi bo‘lgan bosim bir yo‘la 
masofaga uzatish liniyasiga ham yuboriladi. Asbobni sozlash uchun rolik 2 xizmat 
qiladi, u richag 1 va 8 lar bo‘ylab harakat qiladi. Prujina 3 asbobni nol belgisiga 
sozlaydi. 
Pnevmatik signalni 300 m masofaga uzatish mumkin. Bunday silfonli 
asboblar turli xilda va modifikatsiyada chiqariladi hamda turli chegarali 
o‘lchovlarga mo‘ljallangan. Ularning aniqlik klassi 1 va 1,5.
Silfoilarning asosiy kamchiliklari gisterezis mavjudligi va xarakteristikaning 
birmuncha nochiziqligidir. Gisterezis ta’sirini kamaytirish va bikirlikni oshirish 
maqsadida, ko‘pincha, silfon ichiga prujina o‘rnatiladi. 
Foydalaniladigan adabiyotlar ro‘yxati 
1.
Yusupbekov N.R. va boshqalar. Texnologik jarayonlarni nazorat qilish va 
avtomatlashtirish. –Toshkent: O‘qituvchi. 2011. 
2.
Farzane N.G. i dr. Texnologicheskiye izmereniya i pribori. –M.: Visshaya 
shkola. 1989. 
3.
Yusupbekov N.R. va boshqalar. Texnologik jarayonlarni boshqarish 
sistemalari. –Toshkent: O‘qituvchi. 1997. 
4.
Yusupbekov N.R., Muxitdinov D.P., Avazov Y.SH. Avtomatika va nazorat 
o‘lchov asboblarining tuzilishi va vazifasi. Kasb-hunar kollejlari uchun 
darslik. –T.: Iqtisod-moliya, 2010.