Mektepte ha`weskerler do`geregin sho`lkemlestiriw uzb

2. Tasviriy san`at sirlarini o’rgatish, unga qiziqtirish. 
Tasviriy san`at asarlarini o’quvchi faqat o’qituvchi ko’magidagina
o’zlashtirish mumkin. Ta`limning dastlabki qadamlaridanoq unga ustoz va raxbar 
darkor. Masalan, naturdan rasm chizish, o’quvchi unga qanday qilib kirilmoki 

---

kerakligini, ishini nimadan boshlash zarurligini, qanday qilibbir varaq oq 
qokozdagi ishning uddasidan chiqmoq kerakligini bilmaydi. Tajribali pedagog 
unga o’zi ishini aloxida bo’laklarga qanday qilib bo’lish va ularni qanday 
izchillikda xal qilish mumkinligini ko’rsatib beradi.
Naturadan rasm chizishni o’rgatish pallasida pedagog dastavval naturani 
ko’zatish va qabul qilish masalasiga e`tibor beradi.
Tugri kura olish qobiliyati insonda tabiiy bo’lib, u rivojlanmoki zarur. Buning 
uchun bolalik chokdan narsalarni-diqqat-e`tibor bilan ko’zdan kechirishga, uning 
shaklidagi, rangidagi, proportsiyasidagi o’ziga xos xususiyatlarga e`tibor berishga, 
buyumlar qurilishini taxlil qilishga o’rgatmoq kerak. 
Naturani taxliliga kirishmasdan turib, o’qituvchi bolalarning e`tiborini 
mazkur buyumga qaratib, quyidagiday qator savollar beradi: buyum shaklining 
xususiyati qandayO’ Proportsiyalar qanday, ya`ni buyumning balandligi enidan 
ziyodmi, yo aksinchami: Buyumga yoruk qanday tushmoqda? Natura bilan shu 
tariqa tanishish uni keyinchalik o’rganib borishda yo’llanma bo’ladi.
Tasviriy san`at xaqidagi suxbatlarni o’tkazishda o’qituvchi asarlarining 
kompozitsion to’zilishiga, ranglar gammasiga o’quvchilar diqqatini tortish lozim. 
Tasviriy san`at asari xaqidagi suxbat, savol-javob va xikoya qilib berish 
tarzidaamalga oshiriladi. Berilgan savollar bolalarni aktiv fikr yuritishga, diqqatini 
rassom asari mazmunining muxim tomonini idrok qilishga majbur etsin. 
O’quvchilarda sportga, fantastikaga oid zo’r qiziqish uykotadi.
Suxbatning 
muvaffaqiyatli 
chiqishi 
ko’p 
jixatdan 
reproduktsiyalar 
ko’rsatishning to’kri yo’lga qo’yilishiga bokliq. Suratlar rangli, sifatli, xamda 
xamma bolalarga aniq ko’rinadigan bo’lishi kerak. 
Suxbat 
o’tkazishda 
texnika 
vositalari 
(fil`moskop, 
epidoskop, 
videomagitafon, diproektor) katta yordam beradi. Bu apparatlar yordamida eng 
kichik xajmdagi reproduktsiyalar va dioprazitivlari kattalashtirib ko’rsatish 
mumkin. 
San`at asarlarini taxlil qilish bolalarda badiiy idrok etish masalalarini 
rivojlantiradi, san`at tarixidan maxsus termin va tushunchalarni o’zlashtirish orqali 
amalga oshiriladi. Suxbat shunday tashkil etilishi kerakki, u asar mazmunini ochib 
beribgina qolmay, rassom jonli obraz yaratishda qanday vositalardan 
foydalanganligini bilib olishlariga imkon bersin. Borliq xaqida suxbatlar ba`zi bir 
xayot xodisalarini kengroq bilib olishlariga yordam beradi, narsalarning shakli, 
konstruktsiyasini elementar taxlil qilish va umumlashtirish qobiliyatlarini xamda 
ko’zatuvchanligini o’stirish imkonini beradi. 
O’rta umumta`lim va maxso’z tasviriy san`t va maqtablari xamda turli 
litseylarda faoliyat kiritayotgan tasviriy san`at o’qituvchilariga estetik tarbiyani 
olib borish va ijodiy to’garaklarni tashkil qilishi borasida bir qator vazifalar 
yuklanadi. Ana shu vazifalarini bajara olishlari uchun Siz talabalik davringizda 
etarli bilim, malakaga ega bo’lishlaringiz lozim. Albatta, xar br maqtabdagi 
o’quvchilar qobiliyat va umumiy qobiliyatiga ega bo’lgan xususiyatlari bilan 
ajralib turadi. Maxsus qobiliyatli degan aniq bir soxa, shuningdek san`atning biror-
bir turiga loyoqatli, ishti§qi, qiziqishi kuchliroq va uni eplay olish jixatlariga ega 

---

o’quvchi, o’smirlar tushiniladi. Umumiy qobiliyatli o’quvchi o’smirning 
o’zlashtirish xususiyatlari ko’p qirrali bo’lishi bilan birga u ma`lum bir soxani 
chuqurroq o’rganishga bir muncha toqatsizroq yoki ko’nikmasi etarli darajada 
shakllanmagan bo’lishi mumkin. 
Tasviriy san`at sirlarini o’rganish, unga qiziqish xar bir o’quvchida o’ziga xos 
bo’ladi. O’quvchilardagi turli xususiyatlarni xisobga olgan xolda tasviriy san`atga 
o’quv rejalardagi soatlar bilan to’liq maqsadga amalga oshirish mumkin emas. 
Shuning uchun xam xar qanday umum maqtab, litsey, kollejlarda tasviriy san`at 
o’qituvchilari ijodiy to’garaklar tshkil qila olish qobiliyatiga, imkoniyatiga ega 
bo’lishlari kerak. Chunki maxsus qobiliyatli, shuningdek qiziquvchi o’quvchi va 
o’smirlarga sharoit yaratib berish orqali ularni extiyoji qondirilibgina qolmasdan, 
kelajakda ma`lum bir mutaxassis bo’lib shakllanishiga xam katta yordam beradi.