Международный научно-образовательный электронный журнал

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR: 
1.I.A.Karimov .”Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q”
2. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining «O‘zbekiston Fanlar 
Akademiyasi Tarix instituti faoliyatini takomillashtirish to‘g‘risida»gi qarori 
3.«O‘zbek xalqi va uning davlatchiligi tarixi» konsepsiyasi

---

881 
ФИО авторов:
 Erekeeva Zulfiya Barliqbay qizi
Nukus davlat pedagogika inistituti, Texnologik tálim Yónalishi 
3-kurs talabasi 
Aleuatdinova Jamila Maxset qizi 
Nukus davlat pedagogika inistituti, 
Texnologik tálim Yónalishi 
3-kurs talabasi 
Название 
публикации:
«TEXNOLOGIK 
TÁLIMI 
FANI 
OQITISH 
JARAYONIDA QÓLLANILADIGAN INTERFOAL METODLAR VA ULARNING 
AHAMIYATI» 
Annotatciya: 
Interfaol metodlarni qóllash yordamida óquvchilarning fikrlashini 
kengaytirish hamda muammolarning ijobiy toǵri echimlarni topishga yordam berish
. 
Óquvchilarning faolligini va ijodkorligini oshirish. Óquvchilar turli xil nazariy va 
amaliy muammolarni interfaol metodlar orqali tahlil qilishganlarida ularning bilim, 
kónikma va malakalari kengaytirish va chuqurlashtirish. 
Kalit sózlar
: metod, talim metodlari, interfaol usullar. 
“Óqish-órganish uchun hech qachon keksayib qolganman dema.” 
G. Gersen. 
Tálim jarayonida o’qitishda qóllaniladigan metodlar ularning mohiyati juda 
órinli. Agarda bolalar erkin fikrlashni órganmasalar berilgan tálim samarasi past 
bólishi muqarrar deb aytib ótib ketganlar muxtaram birinchi prezidentimiz Islom 
Abdug’aniyevich Karimov. Shu bilan birga kelajagimiz davomchilari bólgan yosh 
avlodlarni har tomonlama mukammal etib tayyorlash va ularga sifatli bilimlar berish 
uchun haqiyqiy fidoilik qilish lozim. Tálim processida óqitish metodlari markaziy 
órinni egallaydi. 
“Metod” yunonchadan- metodos sózidan olingan bólib, «yól», maqsadga erishish 
usuli tartibga solingan faoliyat tatbiq etish kabi ma'nolarni bildiradi. Tálim metodi 
ta'lim processida óqituvchi va óquvchilarning aniq maqsadga erishish uchun 
yónaltirilgan birgalikdagi faoliyatlaridir. 

---

882 
Óqituvchi yangi darsga tayyorgarlik korib borganda metodlardan o’rinli foydalanib 
bilishi kerak. Bu degani metodlarning ózaro almashish vaqtini va didaktik maqsad 
bo’yicha muvozanatlashtirishni bildiradi. Tóǵri qóllanilgan metod obektiv voqealikka 
oid bilimlarni chuqurlashdiradi, bilim darajalarini yaxshilaydi.
Tálim metodlari óqitishning óz oldiga qóygan maqsadlariga erishishning usullari va 
óquv materiallarini nazariy va amaliy yónaltirish yóllarini bildiradi.
Óqitish metodlari tálim processida óqituvchi va óquvchi faoliyatining qanday 
bo'lishini, óqitish jarayonini qanday tashkil etishni va qanday olib borish kerakligini 
hamda ushbu jarayonda óquvchilar qanday ish harakatlarini bajarishlari kerakligini 
belgilab beradi. Endilikda óqituvchi aktyor emas, balki rejissiyor vazifasini bajaradi. 
Tálim berish va óz shogirdlarini yetaklash uchun hamma óqituvchilar shu kabi 
metodlar yordamida amalga oshirsalar juda yaxshi bolar edi.
Hozirgi kunda tálim jaroyanida interaktiv metodlar innovatsion texnologiyalar va 
pedagogik axborot texnologiyalarining óqish jarayonida qóllashning qiziqishi e’tibori 
kundan kunga ortib bormoqda. Buning sabablaridan biri an’anaviy tálimda faqat 
tayyor bilimlarni egallashga ornatilgan, zamonaviy texnologiyalar bilan esa egallagan 
bilimlarini ózlari qidirib topishga , mustaqil órganib, taxlil qilishlariga va albatta 
xulosalarni ham ózlari keltirib chiqarishlariga órgatadi. Óqituvchi bu jarayonda 
shaxsning rivojlanishiga , shakllanishiga, bilim olishiga va tarbiyalanishiga sharoit 
yaratib beradi. Bundan tashqari bir qatorda boshqaruvchilik va yonaltiruvchilik 
funksiyalarini bajarishi lozim. Bunda óquvchilar asosiy rólni egallaydilar. Óquvchilar 
óz bilimlarini mustaqil olib ularni ózlarida saqlashlari kerak. Bu jamiyatta ularning óz 
órinlarini topishda katta ahamiyatga ega. Innovatsion texnologiyalarning vazifasi
pedagogik jarayon hamda óqituvchi va óquvchilarning faoliyatiga ózgartirishlar 
kiritish hisoblanadi. Bularni amalga oshirishda asosan interfaol metodlardan tóliq 
foydalaniladi. Interfaol metodlar bu jamoa bólib fikr yurish hisoblanadi, ya’ni 
pedagogik ta’sir etish usullari tálim mazmunining tarkibiy qismini bidiradi. Bu 
metodlar faqat óqituvchi va óquvchinlaring birgalikdagi hamkorlikdagi faoliyatlari 
orqali amalga oshiriladi. Bunday pedagogik hamkorlikning óziga xos xususiyatlari 
mavjud:

---

883 
- óquvchining dars davomida befarq bólib qolmasliklariga, mustaqil fikrlash 
yuritishlariga, ijod etishlariga va izlanishlariga majbur etish; 
- óquvchilarning óquv jarayonlarida bilimga qiziqishlarini doimiyligini táminlanishi; 
- óquvchilarning harbir masalaga mustaqil ravishda ijodiy yondashgan holda bilimga 
bólgan qiziqishlarini kuchaytirilishi; 
- pedagog va óquvchilarning birgalikdagi hamkorliklarining doimiy ravishda 
tashkillanishi. 
Maqsadning amalga oshirilishi va kafolotlangan natijaga erishishlari óqituvchi va 
óquvchilarning birgalikdagi hamkorliklari va ular qoygan maqsad, tanlangan mazmun, 
metod , shakl, vositaga ya’ni aytganda texnologiyaga boǵliq. Qisqachasiga óquvchini 
tálimning markaziga olib chiqish zarur. 
Óqituvchi tomonidan ózi oqiyotgan fanning har bir mavzusiga, har bir dars 
mashǵulotiga texnologik karta tuzishi zarur. Bu unig óquvchilarga predmetini yaqlid 
holda tasavvur etib yóndashishlariga, tushinishlariga, maqsadni kóra olishlariga , 
erishiladigan natijani sezishlariga yordam beradi.
Interfaol metodlar deganda – tálim oluvchi óquvchilarni faollashtirish va mustaqil 
fikrlash, tálim jarayonida óquvchilarning tálim markazida bólgan metodlar 
tushuniladi.Óqituvchi
bu metodlar qóllanilganda óquvchilarning faol ishtirok 
etishlarini táminlashi zarur va óqituvchi ularni faol ishtirok etishlariga chorlaydi. 
Tálim oluvchi óquvchilar butun jarayon davomida ishtirok etishlari zarur. Interfaol 
usullarni qollaganda kópincha bellashuv, raqobat, tortishuv ruhiyatning intellektual 
faolligiga kuchli ta'sir etadi. Bunda insonlar uyushgan holda muammoni yechishni 
izlaydilar. Bundan tashqari, bunday psixologik omillar atrofdagilar tomonidan 
bildirilgan har qanday fikrga ózining shunga o'xshash, yaqin yoki aksincha mutlaqo 
qarama-qarshi fikr bildirishga da'vat etadi. 
Har bir metod psixologik asosga ega hisoblanadi. Bolaning óquv materialini 
ózlashtirishida óqish va yosh imkoniyatlarning yuqori darajada óqitilishi juda katta 
ta’sirga ega. Óquvchining yaxshi ózlashtirishini, fikrlashini yaxshi bilish óqitishning 
samarali usullarini topishga yordam beradi. Biz foydalanadigan metodlar ósib 
kelayotgan yosh organizmning anatomik-fiziologik, biologik xususiyatlariga ham 
boǵliqdir. Óquvchilarning bilish faoliyatlarini tashkil etishda yoshiga xos biologik 

---

884 
ósishni hám hisobga olish kerak. Tálimning kópgina taraflari ish qobiliyati, charchash, 
ijodiy kayfiyat, jismoniy sog’liq, maktabdagi gigiena sharoitlari ósib kelayotgan yosh 
organizmga boǵliq hisoblanadi.
Óqitish metodlarini bilish manbalari bóyicha tasniflash maktab amaliyotida keng 
tarqalgan bolib hisoblanadi. Bularga kóra metodlar quyidagi uch guruhga bólinadi:
1. Oǵzaki metodlar (bilimlarni sóz bilan tushintirish, suhbat, darslik ma’lumotnoma va 
ilmiy adabiyotlar bilan ishlash).
2. Kórgazmali metodlar (rasmlar, namoyishlar, kuzatishlar).
3. Amaliy metodlar (mashqlar, laboratoriyadagi amaliy ishlar).
Ushbu metodlarning hammasi ózaro chambarchas boǵliq bólib, ularni doim ham aniq 
chegaralab bólmaydi.
Óqituvchi darsga tayyorlanish vaqtida metodlarni tanlashda ushbu metodlarning 
bajarilishini va ularning strukturasini hisobga olgan holda, bular asosida 
rag’batlantirish, tarbiyaviy va kamol toptirish vazifalarini kuchaytirib amalga óshirishi 
zarur. 
Keling bir nechta interfaol metodlarni kórib chiqamiz. 
“Ruchka stol ortasida” metodi. Óqituvchi óquvchilarga dars mavzusiga oid savol 
beradi. Har bir óquvchi óz javob variantlarini qoǵozga yozib, uni qóshnisiga uzatadi, 
óz ruchkasini stolning órtasiga surib qóyadi. Javobni bilmaydigan óquvchi qoǵozni 
keyingisiga uzatib ruchkani ózida olib qoladi.Javob variantlari yozilgan qoǵoz 
óqituvchiga beriladi va birgalikda muhokama qilinadi.Bu metodda óqituvchi darsga 
kim tayyor, kim tayyor emasligini kórib turadi.
“Galereyani aylanish” metodi. Óqituvchi óquvchilarni kichik huruhlarga boladi. 
Kichik guruhlarga muammo taklif etiladi. Har bir guruh 10 minut davomida óz 
fiktlarini yozadi. Jazob yozilgan varaqlarni 2chi guruh bilan almashtiradi.Keyingi 
guruh oldingi guruhning javoblarini baholashi va javob tóliq bolmasa, óz javobi bilan 
tóldirishi kerak. 
“Qor bóron” metodi. Ikki guruh óquvchilariga bit muammo yoki vaziatni muhokama 
qilib eng kóp miqdirda tóǵri javoblar ólish kózda tutiladi. Har bir toǵri javob 

---

885 
yumaloqlangan qor kórinishida ósha guruhga ball tariqasida yozib qóyiladi. Eng kóp 
ball olgan huruh a’lo baholanadi. 
Shunday qilib fanlarni óqitish jarayonida óziga xos xususiyatga ega. Tálim 
jarayonida har bir interfaol metodlarni qóllash óquvchilarning fikrlashini kengaytiradi 
hamda muammolarning ijobiy toǵri echimlarni topishga yordam beradi. 
Óquvchilarning faolligini va ijodkorligini oshiradi. Óquvchilar turli xil nazariy va 
amaliy muammolarni interfaol metodlar orqali tahlil qilishganlarida ularning bilim, 
kónikma va malakalari kengayadi va chuqurlashishiga yordam beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar róyxati 
1.
A. Abduqodirov, R. Ishmuhammedov. “Tálimda innovatsion tenologiyalar” 
Toshkent 2008. 
2.
A. Mavlonov va boshqalar. “Óquv mashǵulotlarini tashkil etishda tálim 
texnologiyalari.” Óquv qóllanma. Toshkent 2013. 
3.
Lyaudis V.L. – “Metodika prepodavaniya psixologii”, iz.vo 2000 URAO 
4.
Badmayev M. - “Metodika prepodavaniya psixologii”. M. "Vlados" 2001 
5.
www.ziyonet.uz/uz
6.
www. edu. uz
7.
www.lex.uz
8.
www. giu.uz
9.
www.texnolоgiya.zn.uz.

---

886