Международный научно-образовательный электронный журнал

Xalq do`stligi – yurt boyligi 
Xalq maqoli 
Annotatsiya:
Ushbu maqolada O’zbekiston Respublikasida Diniy bag’rikenglik va 
millatlararo totuvlik mavzusida tanqidiy va ijobiy fikrlar bayon etilgan. 
Аннотация:
Данная статья содержит критические и положительные взгляды 
на религиозную толерантность и межнациональное согласие в Республике 
Узбекистан. 
Annotation:
This article presents critical and positive views on religious tolerance 
and interethnic harmony in the Republic of Uzbekistan 
 
Kalit so’zlar: 
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, ulug’vor yurt, “Harakatlar 
strategiyasi”, boshqa millat vakili, mening yurtim, bag’rikeng, yurtboshi, millatlararo 
totuvlik, diniy bag’rikenglik, YUNESKO 
Ключевые слова:
Конституция Республики Узбекистан, славная страна, 
«Стратегия действий», представитель другого народа, моя страна, толерантный, 
лидер, межнациональное согласие, веротерпимость, ЮНЕСКО 
Keywords
: Constitution of the Republic of Uzbekistan, glorious country, "Strategy 
of action", representative of another nation, my country, tolerant, leader, interethnic 
harmony, religious tolerance, UNESCO 
 

---

868 
Go`zal va navqiron, yuksaklarga bo`y cho`zayotgan yangi O`zbekistonimizning turli 
go`shalaridagi o`zgarishlar va yangiliklar inson qalbini jumbushga keltiradi. O`z – 
o`zidan shunday ulug`vor yurtda yashayotganingdan g`ururlanasan kishi. Shuni faxr 
va iftixor bilan aytishimiz mumkinki, biz yashayotgan hayotning barcha qirralarida 
olib borilayotgan keng qamrovli islohotlar o`z samarasini bermoqda. Ayniqsa 
mustaqillik yillarida vatanimizda yashayotgan turli millatlar o`rtasida o`zaro hurmat, 
teng huquqlilik hamda, hamjihatlilikni mustahkamlash uning qonuniy asoslarini 
yaratishga alohida etibor berildi. Turli millatlarning bir-biri bilan mehr – oqibatda, 
o`zaro totuv, diniy bag`rikenglik asosida yashashlari uchun yurtimizda ijtimoiy va 
iqtisodiy barqarorlikni saqlash uchun alohida yondashilmoqda. Òzbekiston 
Respublikasi Konstitutsiyasining 18-moddasida bu haqda alohida ta’kidlab òtilgan: 
“Òzbekiston Respublikasida barcha fuqarolar bir xil huquq va erkinliklarga ega bòlib, 
jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, etiqodi, shaxsi va ijtimoiy 
mavqeidan qatiy nazar, qonun oldida tengdirlar”,- deb aytilgan. 
Shuni alohida e’tirof etish joizki, Prezidentimiz Shavkat Miromonovich 
tomonidan 2017-2021 yillarda O`zbekistonni rivojlantirishning beshta ustuvor 
yo`nalishi bo`yicha “Harakatlar strategyasi” tasdiqlandi. Strategyaning beshinchi 
yo`nalishida aynan xavfsizlik, millatlar aro totuvlik va diniy bag`rikenglikni ta’minlash 
hamda chuqur o`ylangan o`zaro manfaatli va amaliy tashqi siyosat haqida fikr 
yuritilgan. 
Shu besh ustuvor yo`nalish tashkil qilingandan so`ng har bir yo`nalish bo`yicha 
yurtimizda e’tibor kuchaydi. Oddiygina bizning mahallamizda ham turli millat 
vakillari bor. Ularni bir qarashda boshqa millat vakili deyish qiyin. Necha yillardan 
buyon O`zbekistonda yashab o`zbeklardanda ko`proq shu yurtga mehr qo`ygan 
insonlar bor oramizda. Biz bolalikdan biladiganimiz bir polyak millatiga mansub 
qo`shnimiz bo`lib, u kishi atrofdagi hammaga etiborli, juda mehribon, fidoiy, jonkuyar 
inson edilar. Maktabdan qaytayotgan bolalarni ko`rib qolsalar, yo`lning chekkasidan 
yurgin, hoy oyog`ingni ko`lmak suvga tiqmagin, shomollab qolasan deb koyisalar, 
katta yoshdagilarga,vaqtni behuda o`tkazmay, biror yumush bilan mashg`ul bo`lishga 
chaqirar edilar. Biz ularni Asiya xola deb chaqirar edik. Asiya xola biznikiga tez-tez 
chiqar, biz esa u kishidan xabar olar edik. Agar hovlimizda chiroq ko`rinmay qolsa, 
“Voy qorong`uda qoldingmi? Chirog`ing o`chdimi?” – deb, gaz ozgina muddatga 
kelmay qolsa bolalaring sovuq qotmadimi? Menikiga chiqar meni pechkamda o`tin 
ham yonadi, uyim issiqqina”,-deya bizlarni uylariga olib chiqib, oyimning 
mushkullarini anchagina oson qilar edilar. Maktabning yuqori sinflariga o`qishni 
boshlaganimdan keyin men va singlim Asiya xolamning ba’zi ishlariga yordam 
beradigan bo`ldik. Hovlilarini supurib, xazonlarini olsam, singlim derazalarning 
oynasini artib, changlarini artar edi. Ishdan bo`shaganimizdan so`ng Asiya xola 
bizlarga kurchokda to`qishni o`rgatar edilar. U kishidan paypoq, ro`mol, choynak 
taglik va shunga o`xshash bir qancha narsalar to`qishni o`rganib olganman. Yana u 

---

869 
kishi juda pazanda ayol bolib, bizning milliy taomlarimiz tuxumbarak va 
chuchvaralarni juda meyyoriga yetkazib tayyorlaydilar. Har gal pishirganlarida xuddi 
o`zbek qo`ni-qo`shnilaridek ulashishni yaxshi ko`radilar. Bayramlarda yoki qaysi bir 
qo`shnining tobi qochib qolgandami chiqib ularning holidan xabar olishni odat 
qilganlar. Biz ham u kishini biror mehmongami, yoki biror yumush bilan ketib qolsalar 
darrov sog`inib qolamiz. O`rinlari juda bilinadi. Shunaqa paytlarda hayotda bir-
birimizga qaynoq mehrimizdan, qovushib-qorishib ketganimizdan millatning ahamyati 
yo`qligi yaqqol ko`rinadi. 
Ha darvoqe Asiya xolam hali ham borlar. O`tgan yili u kishining Rossiyada 
yashaydigan ota-onalari pandimiya sababli dunyodan o`tishdi. Ota-onalari o`tganligi 
sababli, Asiya xola Rossiyaga ko`chib ketib qoldilar. U kishining ketganlaridan biz 
juda xafa bo`ldik. Chunki, shuncha yillik mehr qo`ygan, mahallamizning eng fidoyi 
insoni, xuddi bir oilamizning a’zosi ketgandek edi go`yo. Endi Asiya xolani qaytib 
ko`rmaymizmi? deb o`ylagan edik. Oradan ikki oycha vaqt o`tgandan so`ng Asiya xola 
yana qaytib keldilar. Asiya xolaning ketganlaridan ko`ra kelganlarida hamma qo`ni-
qo`shnilar quchoqlashib, bag`rilariga bosib rosa yig`lashdi. Bu xursandchilik ko`z 
yoshlari edi. Chunki Asiya xola: “Garchi tug`ilgan yurtim boshqa bo`lsada, lekin shu 
yurtda hurmat va mehr topdim. Men bu yurtdan kechib ketolmas ekanman. Mening 
yurtim shu yer, shu tuproq, siz-siz” deya yig`ladi. Keyin bilsak, Asiya xola ota-
onasidan meros qolgan uy-joyni bolalar uyiga o`tkazib yana O`zbekistonga yashash 
uchun qaytgan ekan. Bu bag`rikeng yurtning va yurtboshining e’tibori, mehri, tafti 
issiq millatning g`amxo`rligi sababidir. Ba’zan shunaqa holatlarga guvoh 
bo`lganingdan so`ng, bir o`zga millat vakilasi shu yurtga, shu millatga shunchalik mehr 
qo`yganki, nega o`z vatandoshlarimiz yurt qadrini bilishmay, o`zga yurtlarda besabab 
sarson-u sargardon ? Òz yurtida yashab turganlarichi? Nega bir oilada tuģilgan aka-
ukayu, opa-singillar bir-birlariga bemehr-u, 
beoqibat, 
diydasi gòyo tosh qotgandek. 
Ular bir-birlarining kòmagiga muhtoj bòlgan bir paytda yordam qòlini uzatish òrniga, 
bir-birlarining ildiziga bolta urishadi. Boshqa yurtdan kelgan boshqa millat vakilasi 
bòlgan Asiya xola atrofdagi kichik bolalardan tortib, eng yoshi uluģ insonlargacha òz 
mehrini ulasha olgan va ulardan ham shunday mehr kòrgan.
Xòsh bizning millatdoshlarimizchi? Biz òzi qayoqqa qarayapmiz? Bizning kelajak 
avlodning taqdirichi? Ajdodlardan avlodlarga yetkazishimiz kerak bòlgan boy 
qadriyatlarimiz, urf-odatlarimiz uchun biz òzimizni qachon mas'ul sezamiz? Kòzimizni 
ochib, zamonga yaxshiroq boqaylik! Bugun millat taqdiri bizning qòlimizda!
Agar chuqur mulohaza etsak, millatlararo totuvlik va diniy bag`rikenglik 
osiyishtalikning mustahkam asosidir. Xalqaro tashkilotlardan biri bo`lgan YuNESKO 
bosh konfrensiyasining 1995-yil 16-noyabrda bo`lib o`tgan 28- sessiyasida 
bag`rikenglik tamoillari to`g`risidagi deklaratsiyasi qabul qilgan. Shundan buyon 
mazkur sana “Xalqaro bag`rikenglik kuni” sifatida nishonlab kelinadi. Bundan 

---

870 
ko`zlangan asosiy maqsad dunyo xalqlarini bag`rikenglikka, tinchlikni asrab 
avaylashga, hamda ijtimoiy-iqtisodiy farovonlikka erishishga chorlashdir. 
Bizning jonajon Vatanimizda har bir millat va elat vakillarining huquq va 
erkinliklarini, qonun manfaatlarini ta’minlash, ularning ta’lim olishlari, o`zlari 
qiziqqan turli kasb – hunar maktablarida o`qish imkonyatlari yaratib berilgan. Ularning 
o`z an’analari va qadriyatlarini saqlash, rivojlantirishlari uchun yurtboshimiz 
tomonidan yaratilgan imkoniyatlar katta hisoblanadi. Misol tariqasida oladigan 
bo`lsak, ularning turli bayram marosimlari yurtimizda keng nishonlanmasada, 
elchixonalar tomonidan kichik, maroqli, ko`ngil ochdi tadbirlar o`tkazib beriladi. 
Bularning barchasi natijasida ko`p millatli xalqimizning boy, tarixiy-madaniy merosi 
qayta tiklandi,qadr topdi. Barcha millat vakillarining davlat boshqaruvi, iqtisodiy, 
ijtimoiy hamda madaniy jarayonlarida keng va erkin ishtirok etishi yo`lga qo`yildi. 
Yurtimizning tinch, totuv bo`lishi, musaffo osmonimizda yurt bayrog`ining` hilpirashi, 
hech kimdan va hech narsadan qo`rqmay emin - erkin nafas olishimiz, bularning 
barchasi millatlararo totuvlikni taminlab turgan yurt boshimizning say-harakatlari 
natijasidir. Bu farovonlik va bag`rikenglik asosida bugun yurtimizda 130 dan ortiq 
millat va elat vakillari bir oila farzandidek, tenghuquqlilik hamda o`zaro hamjihatlilik 
sharoitida yashab, vatanimiz mustaqilligini mustahkamlashga va uning gullab 
yashnashi uchun munosib hissa qo`shib kelmoqdalar. Lekin, bu imkonyatlardan har 
doim ham to`g`ri foydalana olmaydiganlar bor. 
Taraqqiyotda dunyo minbarida turgan Amerikadek davlatda irqchilik, 
tabaqalashtirish ayni zamonda ham bor ekan. Kafe va restaranlarida o`z millati deb, 
avvalo, oq tanlilar so`ng qora va qizil tanlilariga e’tibor qaratilar ekan. Agarda o`zga 
millat vakili vafot etib qolsa, o`ligi xor bo`lib, qabr ko`rishi qiyin ekan. Bir itining 
bolasi o`lib qolgan taqdirda uni avaylab ko`mar ekanlar. Bir itning hurmati ham 
insonnikidan yuksakroq ekan. Bunaqa holatlarni eshitganingdan so`ng, ta’ajjublanasan 
kishi. Bizning vatandoshlarimiz bu vertuallashuv olamida nahot shunday holatlardan 
bexabarlar. Yaqinda televizordan bir yangilikni eshitib qoldim. Bizning 
vatandoshlarimizdan bir guruhlari bor-budlarini sotib, yashash uchun Amerikaga chet 
yo`llar, o`rmonzor-u suvlarni kechib, ketayotganlarida qayiqlari ag`darilib suvga g`arq 
bòlishadi. Bir oiladan bir ayol qolib eri va farzandlari halok bo`lgan. Boshqalari ham 
shunday qaysi ukasidan, qaysi biri ota-onasidan ajralgan. Suvni kechib o`tganlari esa, 
o`rmondan o`tayotganda, akasini ilon chaqib o`ldirgan. Ukaning afsus va nadomatlari 
o`ylantiradi kishini. Bu to`kin-sochin yurtning e’tibori, mehri muruvvatiga qilingan 
noshukurchilikning uvoli bo`lsa kerak. Ochko`zlik boylik ortiqcha xoyu-havaslar 
yurtdoshlarimizni hayot ummonlarida g`arq qildi.