Международный научно-образовательный электронный журнал

HEALTHY LIFESTYLE CULTURE 

---

906 
Annotation. 
Maintaining a healthy lifestyle is a very important issue in today's 
globalized world, where people have different views, and it is necessary to bring up the 
next generation both physically and spiritually. 
Keywords:
Healthy lifestyle, mass sports, young generation, education, human 
health. 
Har bir inson o’z oilasining fayzli, farovon va mustahkam bo’lishini istaydi. 
Ammo oila qurib, yurtparvar, aqlli, solih farzandlar o’stirib, kamolga etkazish g’oyat 
mushkul ish ekanligini barchamiz yaxshi bilamiz. Hech bir shubhasiz aytish 
mumkinki, oila fuqarolik jamiyatining tayanch nuqtasidir. Chunki bu muqaddas 
dargohda nafaqat inson dunyoga keladi, balki u ma‘nan va aqlan tarbiya topadi. Oila 
qanchalik mustahkam bo’lsa jamiyat ham shunchalik barqaror bo’ladi va tez 
rivojlanadi. Inson o’zini o’rab turgan dunyo haqidagi bilimlarini ma‘naviyat va axloq 
haqidagi ilk tushunchalarni yaxshilik va yomonlik to’g’risidagi boshlangich 
tasavvurlarni oiladan oladi
73
. 
Sog'lom turmush tarzi mazmunini yoshlar ongiga singdirishda e'tibor beradigan 
eng asosiy vazifalardan biri bolalarning va yoshlarning yosh xususiyatini hisobga 
olishdir. Shuningdek ta'lim va tarbiyaning samaradorligini oshirish uchun ta'lim 
muassasasi yoki maktabning umumiy ruhiy holatini shuningdek, guruhlarning umumiy 
psixologik holatini oldindan bilish talab qilnadi. Oldindan juda puxta reja asosida har 
bir guruh uchun alohida tayyorlanish so'zlarni ta'sirchanligini oshirishga ham e'tibor 
berish kerak. Bu esa ta'lim-tarbiya jarayonida sog'lom turmushni singdirish 
samaradorligini oshiradi.
 
Aholi orasida sog’lom turmush tarzini shakllantirish borasidagi harakatlar 
izchillik bilan olib borilmoqda. Ta‘kidlash muhimki, bu yo’nalish davlat siyosatining 
ustuvor vazifalaridan biriga aylangan. Sog’lom turmush tarzi iborasining zaminida 
inson salomatligi qolaversa yoshlar kelajagi yotar ekan, bu jamiyat taraqqiyotining 
yuksalishida asosiy o’ringa ega bo’lishi tabiiydir. Barkamol avlodni tarbiyalash 
73
Musurmonova O. Oilada sog’lom avlodni tarbiyalashda oila-mahalla-ta‘lim muassasalari hamkorligining ustuvor 
yo’nalishlari //―”Yoshlarni oilaparvar, ota-onalikka tayyorlashda oilaning roli” mavzusidagi Respublika miqyosidagi 
ilmiy-amaliy anjuman materiallari. – T., 2013. – B.217. 

---

907 
masalasi mustaqilligimizning ilk yillaridanoq davlat siyosatining ustuvor vazifalaridan 
biriga aylandi.
Mustaqil Vatanimizning birinchi ordeni “Sog’lom avlod” uchun deb atalgani, 
“Sog’lom avlod” uchun xalqaro xayriya jamg’armasining tashkil topgani, 2000 yilni 
“Sog’lom avlod” yili, 2010 yilni Barkamol avlod yili deb e‘lon qilingani ham 
yuqoridagi fikrimizning yorqin ifodasidir. Mamlakatimiz rahbari tashabbusi bilan joriy 
2014 yilnining “Sog’lom bola yili” deb e‘loni qilinishi mazkur sohadagi islohatlarning 
mantiqiy davomi bo’ldi. Sog‘lom turmush tarzinini saqlab qolish bugungi 
globallashayotgan, kishilar tafakkurida o‘zgacha qarashlar sodir bo‘layotgan 
murakkab bir davrda o‘ta muhim masala hisoblanib, kelajak avlodni ham jismonan 
ham ma‘nan barkamol qilib tarbiyalashni taqozo etadi.
Zero birinchi Prezidentimiz I.A. Karimov aytganlaridek “Bu har qanday 
bunyodkorchilik ishi har qanday qurilish, har qanday mehnat uchun zarur bo'lgan 
sog'lom muhitdir”
74
Bu borada oila va mahalla instutitning jamiyat hayotidagi o’rni va ularning 
ijtimoiy vazifalariga alohida e‘tibor qaratilmoqda. “Bolani xarakterini, tabiati va 
dunyoqarashini belgilaydigan ma‘naviy mezon va qarashlar - yaxshilik va ezgulik, 
oliyjanoblik va mehr-oqibat, or-nomus va andisha kabi muqaddas tushunchalarning 
poydevori oila sharoitida qaror topishi tabiiydir”
75
Shu bilan birga, sog‘lom turmush tarzining omillari, bu borada oila-mahalla 
o’quv muassasalari hamkorligining istiqbollari, ta‘lim-tarbiya tizimidagi o’rni, oila va 
mahalla institutlarining sog‘lom turmush tarzini shakllantirishdagi o’rni masalalari 
yurtimiz olimlari va tadqiqotchilari tomonidan tizimili o’rganilib kelinmoqda
76
. 
Inson unda bitta sog’liq mavjudligini, kasallik esa sanoqsiz, juda ko’p ekanligini 
har doim esda saqlashi va shu sababli ko’p sonli kasalliklar bilan kurashgandan ko’ra 
sog’liqni asrash, avaylash osonligini unutmasligi kerak. Bundan shunday xulosa 
74
Karimov I.A. Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir. –T.: O'zbekiston, 1999. 
75
Kаrimоv I.А. Yuksаk mа‘nаviyat – еngilmаs kuch. – T.: Mа‘nаviyat, 2008. 
76
Arziqulov R.U. Sog’lom turmush tarzi asoslari. –T.: 2005. 

---

908 
chiqarish kerakki, sog’lom turmush tarzini yo’lga qo’yish, ko’pgina kasalliklardan 
butunlay qutulishga yoki ularga qarshi muvaffaqiyatli kurashishga yordam beradi. 
Har bir odam o’z qadr-qimmatini bilishi, atrofidagi odamlarni hurmat qilishi, o’z 
ishini qadrlashi, sog’ligini saqlashi, baxtli-saodatli bo’lib yashashi uchun harakat 
qilishi kerak. Bu, albatta, sog’lom turmush tarzi bilan amalga oshiriladi. Sog’lom 
turmush tarzining tarkibiy qismlari va hayotiyligini ta‘minlovchi asosiy omillarni 
quyidagilar tashkil qiladi:
- To`g`ri va ratsional, sifatli, ovqatlanish. 
- Harakatli turmush va badan tarbiya. 
- Kun va ish rejimini biologik qonuniyatlar va ritmlar asosida tashkil etish. 
- Sog`lom nikoh va sog`lom oila qurish. 
- Xavfsiz jinsiy hayot kechirish. 
- Ruhiy osoyishtalik va muomala madaniyati. 
- Zararli odatlardan tiyilish. 
- Shaxsiy va jamoat gigienasi qoidalariga rioya qilish. 
- Baxtsiz xodisalar va jarohatlanishdan extiyotkorlik. 
- Sog`lom turmush tarzi xaqida bilim, ko`nikmaga ega bo`lish. 
Hozirgi shiddat bilan rivojlanayotgan zamonda inson omili muhim ahamiyat 
kasb etadi. Bugungi kunning oldimizga qo’yayotgan dolzarb vazifasi iqtisodiy, 
ijtimoiy, siyosiy jihatdan asoslangan o’ziga xos turmush tarzini yaratishdir. Bunda har 
tomondan barqaror taraqqiyotni belgilovchi muhim omilar sifatida sog’lom hayot, 
sog’lom turmush tarzi, hamda sport bilan muntazam shug’ullanuvchi yoshlar safini 
kengaytirish tushuniladi. 
Insoniyat tarixidan ma‘lumki ota bobolarimiz sog’lom turmush tarzini 
yaratishga jiddiy e‘tibor qaratgan. Bu borada zardushtiylikning muqaddas kitobi 
Avestoda ham ibratli fikrlarni uchratish mumkin. Jumladan unda ta‘kidlanishicha bir 
qabila ichida qarindoshlar o’rtasida nikoh munosabatlarini o’rnatilishiga yo’l 
berilmagan. Bu hol doimo qon tozaligini saqlashga sabab bo’lgan. Avestoda berilgan 
bu misol hozirgi kundagi qarindoshlar o’rtasida yuz berayotgan nikohning salbiy 
oqibatlarini bobolarimiz yaxshi tushunganliklari isbotlab turibdi.

---

909 
Demakki, sog’lom turmush tarzi yaratish kechagi yoki bugungi voqelik emas 
balki buning o’q ildizlari uzoq o’tmishga borib taqaladi. Turmush tarzining sog’lom 
negizlari to’g’risidagi tasavvurlarni antik davr yunon faylasufi Gippokrat o’zining
”Sog’lom turmush tarzi haqida” nomli risolasida bu fenomenni tibbiiy nuqtai nazardan 
qarab chiqadi uni asosan inson jismoniy salomatligiga shu bilan birga muhitning tashqi 
omillari –iqlim, tuproq, kishilarning xayot yo’sini, mamlakatlar qonunlari va 
boshqalarga, shuningdek odamga, undagi jismoniy va ruhiy xususiyatlarning ta‘siriga 
bog’lab tushuntiradi. 
Oila salomatligini mustahkamlash uchun har bir oilada quyidagilarga e‘tibor 
berilishi tavsiya etiladi:
- oilaning har bir a‘zosi 10-15 daqiqa ertalabki badantarbiya bilan shug’ullanishi;
- ertalablari oila a‘zolari sog’lomlashtiruvchi yugurishni bajarishi;
- mehnat qilish va o’qish jarayonlarida 5-7 daqiqa tetiklantiruvchi mashqlarni 
bajarishlari;
- kechki ovqatdan keyin esa oilaviy sayr etish, ya‘ni, kamida 1-2 km yurish. 
Yuqoridagi jismoniy ko’nikmalarni har bir oila kun tartibiga kiritsagina, oila 
a‘zolarining salomatligi mustahkamlanib, sog’lom turmush tarziga bog’liq bo’lgan 50- 
55 foiz kasalliklarning oldi olinadi.