Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №14

Калит 
сўзлар.
Компетентлик, 
касбий 
компетентлик, 
педагогик-
психологик компетентлик, ўқитувчи, маҳорат, педагогик такт, педагогик 
рефлексия, педагогик эмпатия, педагогик ҳамкорлик, педагогик мулоқотчанлик, 
педагогик муаммо, вазият, малакали мутахассис.
 
Бугунда мамлакатимизнинг турли бурчакларидаги мактабларда таълим 
сифатини ва самарадорлигини ошириш таълим соҳасидаги олиб борилаётган 
ислоҳотларнинг 
муҳим 
вазифаларидан 
асосийси 
бўлиб 
қолмоқда. 
Мактабларимизда ўқувчининг маънавий ва жисмоний баркамол бўлиб 
етишишида албатта таълим муассасаси ва айниқса ўқитувчиларнинг таъсири 
каттадир. Ўқитувчининг таълим муассасасидаги вазифаси – ўқувчиларда 
қобилиятларни тарбиялаш ҳамда ўзининг ижтимоий аҳамиятини англай 
олишдир. Таълимнинг мақсади эса, нафақат ўқувчиларга билим бериш балки 
ўқувчиларнинг шахсий, жамоавий ва касбий фаолиятидаги турли муаммоли 
вазиятларни ва ҳолатларни ечишда зарур бўладиган билимни шакллантирувчи 
воситалардан фойдаланишга ўргатишдир. Таълимнинг мақсадини рўёбга 
чиқаришда ўқитувчилардан юксак билим ва маҳорат талаб этилади.

---

435 
Малака оширишдаги ўқитувчиларда педагогик ва психологик 
компетентликни тарбиялаш педагогнинг ҳар томонлама мукаммал бўлиб 
етишишига еталовчи жараёндир. Ушбу ҳолат юқорида айтилганидек, 
ўқувчиларниг баркамол бўлиб етишишида туртки бўлувчи мезонлардан бири 
бўлиб хисобланади. Дастлаб малака оширишдаги ўқитувчиларнинг касбий 
компетентлигига урғу берадиган бўлсак,ўқитувчининг касбий компетентлиги 
унинг эгаллаб турган вазифасидаги турли педагогик вазифаларни бажара олишга 
касбий тайёрлик ҳолати ва лаёқатидир.
Педагогик-психологик компетентлик эса ўқитувчининг касбий, шахсий ва 
мулоқотчанлик қобилиятларининг пропорционал ва ўзига мос умумийлиги 
бўлиб, ушбу мезон таълим ва тарбия жараёнида сифатли ва юқори 
кўрсаткичларни эгаллаш имкониятини беради. Малака оширишдаги 
ўқитувчилар касбий компетентлигининг муҳим таркибий қисми бўлган 
педагогик-психологик компетентлигини қуйидаги кўринишларда ўрганиш 
мумкин: педагогик такт, педагогик рефлексия, педагогик эмпатия, эгилувчанлик 
(мослашувчанлик), педагогик мулоқотчанлик, педагогик хамкорлик ўрната олиш 
қобилиятлари. 
Педагогик такт
- ўқитувчи томонидан турли фаолият соҳаларида болалар 
билан мулоқотга киришишда меъёрлилик тамойилига амал қилиш ҳамда 
ўқувчиларга муносабатда бўлишнинг тўғри йўналишларини танлашдир.
Педагогик такти қуйидагиларни ўзида мужассамлаштиради: 
5.
 
Ўқувчиларни ҳурмат қилиш ва уларга бўлган талабчанлик (ушбу 
сифатлар бир- бирига мос келиши лозим); 
6.
 
Ўқувчиларни ҳар қандай фаолият турида мустақиллигини тарбиялаш 
ҳамда бажарган ишларига раҳбарли қилиш (бу ерда ўқувчиларнинг 
вазифаларни мустақил бажара олишига ўрганишини максимал даражага 
етказиш лозим); 
7.
 
Ўқувчига қўйилаётган талабларнинг англанганлиги ва тартиблилиги; 

---

436 
8.
 
Ўқувчиларга бўлган ишонч хисси ва уларнинг ўқув фолиятини назорат 
қилиш; 
9.
 
Ўқувчилар билан бўлган уқувлилик ва эмоционал мувоффиқликнинг 
педагогик аосланганлиги.