Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №25 (том 3)

Navoiy - gʻazal mulkining sultoni 
nomiga sazovor 
boʻlgan, gʻazallari bir - biriga oʻxshamas. Navoiyning ijod yoʻli haqida gap ketganda 
shuni aytish joizki, temirchilikdagi taq - taq ovozidek tuyuladigan turk tilida go’zal 
asarlar yaratmaganda, hozirgi mavqeini yoʻqotardi. Turkiy tilni qayta tiriltirgani 
Navoiyning ma’naviyatimiz uchun ulkan jasorati bo’lgan.
18
Zahiriddin Muhammad 
Bobur 
buni juda muxtasar tarzda ifodalab bergan:’’Alisherbek naziri yo’q kishi erdi. 
Turkiy til bilato she’r aytibdurlar, hechkim oncha ko’p va xo’b aytqon emas. Oltida 
masnaviy kitob nazm qilibdur,beshi "Xamsa" javobida, yana biri "Mantiq ut-tayr" 
vaznida "Lison ut-tayr" otliq. To’rt g’azaliyot devoni tartib qilibtur "G’aroyib us-
17
Oybek.Navoiy.-T.Yangiyo’l polygraph servise.2019.527-b. 
18
https.//e-adabiyot.uz.Boburnoma. 

---

282 
sig’ar","Navodir ush-shabob","Badoyi ul-vasat","Favoyid ul-kibar" otliq. Yana 
"Mezon ul-avzon" otliq aruz bitibdur…Yana musiqiyda yaxshi nimalar bog’labtur. 
Yaxshi naqshlari va yaxshi peshravlari bordur’’.
 Husayn Boyqaro 
esa: "Mir Alisher 
turk tilining o’lik jasadig’a Masih nafasi ila jon ato edi",- deb ta’kidlagan.
19
Birinchi 
prezidentimiz 
Islom Karimov
: "Alisher Navoiy xalqimizning ongi va tafakkuri, badiiy 
madaniyati tarixida butun bir davrni tashkil etadigan buyuk shaxs, milliy 
adabiyotimizning tengsiz namoyandasi, millatimizning g‘ururi, sha’n-u sharafini 
dunyoga tarannum qilgan o‘lmas so‘z san’atkoridir. Ta’bir joiz bo’lsa, olamda turkiy 
va forsiy tilda so’zlovchi biron-bir inson yo’qki, u Navoiyni bilmasa, Navoiy sevmasa, 
Navoiyga sadoqat va e’tiqod bilan qaramasa",
 - 
deb ta'riflaganlar. Ijod – sirli jarayon. 
Yuksak san’at namunasi bo’la oladigan ijodiy asarlarning yaratilishi muxlislar uchun 
hamisha qiziq bo’lib kelgan. Mazkur xulosalardan kelib chiqib aytish mumkinki, 
Alisher Navoiy muxammaslarining yaratilish xususiyatlarini tadqiq qilish shoirning 
ijod va ilhom hissiyotlari bilan bog’liq tasavvurlarni aniqlashtirishga yordam beradi. 
Xulosa o’rnida shuni aytish mumkinki, Alisher Navoiy haqida juda ko’p asarlar, 
maqolalar chop etilgan. Va ularning hammasi bir-biriga o’xshamas. Shoir hayotini 
yoritish men uchun o’qib tugallanmagan bir dunyo kitob. Yozish kerak bo’lsa , mavzu 
ko’p.
20
Daraxshon yulduzlar sari o’kirgan, 
Bo’ynida zanjiru, qalbi ozod sher. 
Ineoniy muhabbat mehri-la vafo, 
Erk-u baxt timsoli ulug’ Alisher. 
Men Navoiyni o’z davrining komil insoni derdim, negaki shoirning zamonida ham 
ma’nan va ham moddiy tarafdan borliqni anglab yetish mushkul. E’tibor bersangiz, 
shoirning har bir g’azali yoki dostonlarida, hatto, radif – u maqta’larida ham insonlarni 
19
Islom Karimov.Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch.-T.:"Ma’naviyat",2008.47-b
. 
20
https.//kh-davron.uz.Hazrat Mir Alisher Navoiyga bag’ishlov. 

---

283 
ezgulikka, ishqga, nafsni yengishga yoki xalq dardini majoziy ma’noda o’ta go’zal 
qilib asoslangan va tasvirlangan. Xususan, oddiy
 gul
so’zini olaylik. Navoiy o’z ijod 
namunalarida bu so’zni turli xil ma’noda qo’llaydi. Birida o’z ma’nosida, boshqasida 
yor bo’lib keladi. Bu Alisher Navoiyning so’z boyligi naqadar keng ekanligining bir 
isboti. Biz esa shunday ulug’ zotning avlodlari ekanligimizdan faxrlanibgina qolmay, 
ularga mos yosh avlod bo’lib yetishishimiz shart.
Foydalanilgan adabiyotlar: 

B.Ahmedov.Navoiy zamondoshlari xotirasida.-T.:”Toshkent”,1985. 3-b. 

Oybek. Navoiy.-T.:”Yangiyo’l polygraph servise”, 2019. 527-b. 

Islom 
Karimov. 
Yuksak 
ma’anaviyat – yengilmas kuch. –T.: 
“Ma’naviyat”,2008.47-b. 

https://uzbaza.uz.Alisher Navoiy haqida qiziqarli faktlar. 

https://kh-davron.uz.Hazrat Mir Alisher Navoiyga bag’ishlov. 

https://e-adabiyot.uz.Boburnoma. 

---

284