Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №19 (том 3)

O‘zbek tilidagi muqobili 
– 
na uyoqli na buyoqli. 
Ushbu ibora urdu tilidagi 
muqobili bilan aynan mos kelib, mazmun jihatdan ham bir xil ma’noni anglatadi. 
Asosan xarakterida ikkilanish mavjud odamlarga yoki vaziyatga nisbatan ishlatiladi. 
Xulosa tarzida shuni aytish kerakki, frazeologik birlik tarkibida bir necha so‘z 
ishtirok etishiga qaramay, ular yagona ko‘chma ma’noga birlashadi va emotsional-
ekspressivlik hamda obrazlilikni ifodalaydi. 
Frazeologik birlikda xalqning urf-odati, madaniyati, yashash tarzi, o‘ziga xos 
an’analari va milliy qadriyatlari o‘z aksini topadi. 
Frazeologik birlikning umumiy ma’nosi ikki komponentdan iborat: ekspressiv 
baho bo‘yog‘i hamda funktsional uslubiy bo‘yoq. 
Frazeologik birlik hayotiy voqealar bilan birga paydo bo‘lgan va davr o‘tishi 
bilan eskirib, iste’moldan chiqadi. Eskirgan frazeologik birlik esa tasvirlanayotgan 
davr ruhini berish, personajlar nutqini individuallashtirishda ishlatiladi. 
Urdu tilida otli frazeologik birliklar leksik-semantik, struktur-semantik va 
grammatik hamda emotsional-ekspressivlik xususiyatlariga ega. Ularda turli xil 
harakat mujassamlashadi va obrazlilik kechayadi. 
Otli frazeologik birlik badiiy asarning ta’sirchanligini oshiradi va ularda milliy 
qadriyatlarga xos qarashlarni shakllantirishda ko‘maklashadi. 
Biz tahlilga tortgan otli frazeologizmlarda ot, sifat+ot, va ravish+ot kabi 
bog‘langan turlari ko‘proq uchradi. Ularning o‘zbek tilidagi muqobil variantlarida 
leksik jihatdan o‘zaro mos, lekin ma’no jihatdan boshqa frazeologik iboralar kuzatildi. 
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1.
Алпатов В.М. История лингвистических учений; Учебное пособие,
Москва., 2005. 
2.
Ахманова О.С. Очерки по общей и русской лексикологии. М., 1957. 
3.
Ҳожиев A. Тилшунослик терминларининг изоҳли луғати. – Т.: 
“Ўзбекистон миллий энциклопедияси”, - 2002. 
4.
Rahmatullayev Sh. O‘zbek tilining frazeologik lug‘ati. – T.: Qomuslar bosh
tahririyati. 1982.

---

518 
5.
Rahmatullayev Sh. O‘zbek tili frazeologiyasining asosiy ma’no turlari. –T.: 
Akadem nashr. 1985. 
6.
Телия В.Н. Что такое фразеология, М., “Наука”, 1966. 
7.
Umarov E.A Frazeologik lug‘at, Xazoin-ul maoniy A.Navoiy, Toshkent 1971. 
8.
Шанский Н.М. Лексикология современного русского языка, М., 1972. 
حن وفرصودرا ےدعاوق قحلادبع یولوم
یلہد ،و
۴۰
۱٩
٩
۔
یمشاہ ںاہج ترشع رٹکاڈ
آردیح ،ودرا ںاہج ، ہعلاطم یبیذہت اک تارواحم ودرا
، داب
۲۰۱۵
۱۰
۔

---

519