Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №27 (том 6)

Название публикации:
«YANGI O’ZBEKISTONNI BIRGALIKDA QURAMIZ» 
Annotatsiya: 
Ushbu maqolada so’nggi yillarda mamlakatning yoshlarga yaratib 
berayotgan imkoniyatlari, bu borada erishilayotgan yutuqlar va ko’zlangan maqsadlar 
tahlil etilgan.
Ma’rifatli jamiyatni shakllantirishda amalga oshirilishi kerak bo’lgan ishlar, 
O’zbekiston qonunchiligidagi kamchilik va muammolar va unga qaratilgan bir nechta 
huquqiy takliflar, xorij tajribasidan misollar keltirilgan holda bayon etilgan.
Kalit so’zlar: 
globallashuv, harakatlar strategiyasi, demokratik davlat, fuqarolik 
jamiyati, huquqiy davlat, demokratiya, Yangi O’zbekiston. 
СОЗДАНИЕ НОВОГО ПРОСВЕЩЕННОГО ОБЩЕСТВА В
УЗБЕКИСТАНЕ МЕСТО МОЛОДЕЖИ 
Аннотация:
В данной статье анализируются возможности, которые страна 
создала для молодежи за последние годы, ее достижения и цели. 
Предстоящая работа по формированию просвещенного общества, недостатки 
и проблемы в законодательстве Узбекистана и ряд правовых предложений, 
направленных на это, с примерами из зарубежного опыта.
Ключевые слова:
глобализация, стратегия действий, демократическое 
государство, гражданское общество, правовое государство, демократия, Новый 
Узбекистан. 

---

198 
CREATING A NEW ENLIGHTENED SOCIETY OF UZBEKISTAN THE 
PLACE OF YOUTH 
Annotation:
This article analyzes the opportunities that the country has created for 
young people in recent years, its achievements and goals.
The work to be done in the formation of an enlightened society, the shortcomings 
and problems in the legislation of Uzbekistan and a number of legal proposals aimed 
at it, with examples from foreign experience. 
Keywords:
globalization, action strategy, democratic state, civil society, rule of law, 
democracy, New Uzbekistan. 
Bugungi globallashuv jarayonida O’zbekiston o’z oldiga rivojlanishning bir qancha 
bosqichlarini qo’yib, ”Yangi O’zbekiston“ shiori ostida turli-tuman strategiya, 
dasturlar ishlab chiqmoqda. Ularning aksariyat qismiga e’tibor beradigan bo’lsak, 
yoshlarning bilimini, ularning intellektual salohiyatini oshirishni maqsad qilib 
qo’ygan. Xo’sh, buning asl sababi nimada? Nega aynan shu qatlamga ko’proq e’tibor 
beriladi? Yangi O’zbekiston ma’rifatli jamiyatini yaratishda yoshlarning o’rni qay 
darajada? Ma’lumki, yoshlar - yurt kelajagi. Bugun yoshlarga berilgan ta’lim-tarbiya 
ertaga mamlakatni yo rivojlantiradi, yoki barbod qiladi. Bejizga muhtaram Shavkat 
Miromonovich Mirziyoyev O’zbekiston Respublikasi Prezidenti sifatida birinchi – 
2016-yil 14-sentabrdagi “Yoshlarga oid davlat siyosati to’g’risida”gi Qonunni 
imzolamadi. Shuningdek, Prezidentimizning BMT Bosh Assambleyasining 72-
sessiyasida so’zlagan nutqida ham sayyoramizning ertangi kuni, farovonligi 
yoshlarning kamolga yetishi bilan bog’liq ekanligini ilgari surdi. O’z nutqida har 
qanday davlatning tarixiy taraqqiyot yo’li xalqning farovon bo’lishi o’sha davlatda 
yoshlar ta’lim-tarbiyasi va kelajagiga beriladigan e’tibor darajasiga bog’liq ekanligi, 
O’zbekistonda yoshlar masalasi davlat siyosatining eng ustuvor yo’nalishlaridan biri 

---

199 
hisoblanishi aytib o’tildi
29
. Shuningdek, 2016−2021-yillarda yoshlarga oid davlat 
siyosati borasida bir qancha qonun hujjatlari qabul qilindi.
Bundan 
tashqari, iqtidorli bolalarni aniqlash, ta’lim jarayonida ilg’or 
texnologiyalarni qo’llagan holda o’qitish va tarbiyalash bo’yicha yaxlit tizim yaratish, 
iste’dodli yoshlarni yanada qo’llab-quvvatlash va rag’batlantirish, ma’nan yetuk va 
intellektual jihatdan barkamol avlodni shakllantirish, shuningdek, 2017-2021-yillarda 
O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo’nalishi bo’yicha 
Harakatlar strategiyasini “Faol investitsiyalar va ijtimoiy rivojlanish yili”da amalga 
oshirishga oid Davlat dasturiga muvofiq, O’zbekiston Respublikasining 2019-yil 20-
fevraldagi 4199-sonli qarori asosida Prezident maktablari tashkil etildi
30
. 
Albatta, bu kabi yaratilayotgan imkoniyatlar yoshlarning kamoloti uchun xizmat 
qiladi. Ammo ulardan unumli foydalanish, tarbiya va ta’limni to’g’ri olish biz-
yoshlardan talab etiladi. Negaki, tarbiya oiladan boshlanadi. Insonga to’g’ri yashashni 
ulg’ayib bo’lganidan keyin emas, bolaligidan berilsa, u, albatta, ertaga yaxshi inson 
bo’lib yetishadi va jamiyatga o’z foydasini ko’rsatadi. Birgina insonning o’z yo’lini 
topib, hayotini iziga tushirib olishi davlat uchun katta yutuq. Ko’p narsa oilada olingan 
tarbiyaga bog’liq. Aytaylik, bir inson bilimi kuchli, o’z kasbining yetuk mutaxassisi. 
Ammo hech kimni hurmat qilmasa, yoki halol bo’lmasa, u uzoqqa borolmaydi. 
Shuningdek, uni hech kim bu illatidan qaytarolmaydi. Buyuklar bekorga insonni qayta 
tarbiyalash uchun kamida yuz yil kerak deb aytishmagan. Shunday ekan, ota-ona 
farzandiga bolaligidan to’g’ri tarbiya berishi lozim. Yangi O’zbekistonni qurish uchun, 
eng avvalo, ma’rifatli jamiyatni qurish lozim. Zero, Mamlakatimiz Birinchi Prezidenti 
Islom Karimov aytganlaridek, “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch”. Ma’naviyati 
yuksak jamiyatni qurish esa oiladagi muhitdan, bola tarbiyasidan boshlanadi. Xo’sh, 
bugungi kunda farzandga to’g’ri tarbiya berishga qanday omillar to’siq bo’lmoqda? 
Tan olib aytish kerakki, birinchi navbatda, ota-onalarning farzandiga vaqt ajratishi 
29
 
https://uza.uz/oz/posts/o-zbekiston-prezidentining-bmt-bosh-assambleyasi-72-sessiyas-22-09-2017
 
30
 
https://lex.uz/docs/4208152
 

---

200 
katta muammo bo’lib qolmoqda. Ular farzandlarini faqatgina moddiy jihatdan 
ta’minlash ilinjida ko’proq pul topish, boshqalardan kam qilmaslik uchun ishlaydi. 
Ammo eng keragi, to’g’ri tarbiya berish ba’zi ota-onalarning xayollaridan ko’tarilgan. 
Aksariyat davlat xizmatida ishlayotgan mansabdor shaxslarni yoki davlat organi 
xodimlarini olasizmi, ish vaqti qonunchilikda aniq belgilangan bo’lsa-da, amalda 
bunga rioya qilishmaydi. Hatto qonun himoyachilari bo’lgan Prokuratura, yoki davlat 
va xalq o’rtasida ko’prik vazifasini bajaruvchi sud hokimiyatida faoliyat yuritayotgan 
xodimlarning ham ish vaqti qonunda belgilangan vaqtlarga muvofiq emas. Shunday 
ekan, ular qanday qilib farzandlarining tarbiyasi uchun vaqt topsin? Dam olish uchun 
ham vaqt yo’q-ku, aslida?! Bu nafaqat farzand tarbiyasiga, balki ish unumdorligiga 
ham salbiy ta’sir ko’rsatadi. Negaki, ishdan kech qaytgan xodim yetarli darajada dam 
ololmaydi va ertasiga yana charchoq bilan o’z ish faoliyatini boshlaydi. Va buning 
natijasida, kreativlik, ish unumdorligini oshirish haqida hech qanday o’z ustida 
ishlashlar ham bo’lmaydi. Afsuski, ertaga biz-yoshlarni ham shunday holat kutib 
turibdi. Bu borada xorij tajribasini o’rganadigan bo’lsak, Germaniya davlatida 
xodimlarning ish vaqtiga amalda to’liq rioya qilinadi
31
. Soat 17:00 da ish vaqti tugasa, 
barcha xodimlar ish joyini to’liq tark etishi shart. Hatto tizim ham shu vaqtga kelib 
o’chadi. Agar kimdir ishdan keyin qolib ishlasa, kun davomida ishini bajara olmabdi 
deb ishiga mas’uliyatsizlikda ayblab, haydab yuborishar ekan. Tan olib aytishimiz 
kerakki, bizda aksincha, ishdan so’ng qolib ishlasa, vatanparvar deb “ulug’lashadi”. 
Ota-ona vaqtini ishda o’tkazar ekan, farzandi yolg’iz uyda xohlagan ishini qilishi, ota-
ona charchab ishdan kelganda esa, bola tarbiyasi bilan shug’ullanmasligi aniq. 
Shunday ekan, hamma narsa o’z vaqtida bo’lgani yaxshi. Yana Germaniya tajribasini 
olaylik. Yuqorida biz ish kunlari qanday bo’lishini aytib o’tdik. Endi esa dam olish 
kunlari haqida ham to’xtalib o’tsak. Dam olish kunlari barcha bozorlar yopilar, 
odamlar bir kun oldin kerakli narsalarni xarid qilib olishar ekan. Bundan asosiy 
maqsad, dam olish kunini mazmunli o’tkazish, ertangi ish uchun madaniy xordiq 
olishdir. Mana shu paytda ota-onalar farzand tarbiyasi bilan bemalol shug’ullanishlari 
31
 
https://en.m.wikipedia.org/wiki/German_labour_law
 

---

201 
mumkin bo’ladi. Germaniyada onalik va bolalik muhofazasiga ham katta e’tibor 
qaratishadi. Yangi tug’ilgan chaqaloqlarning onalari farzandini onlayn konsultatsiyalar 
orqali doimiy ko’rikdan o’tkazib, ularning hozirgi holatiga qarab ertaga qanday 
kasallikka chalinishga moyilligi borligini oldindan aniqlab, buning oldini olish 
bo’yicha tavsiyalar olishar ekan. Farzandi necha oyligida qancha masofagacha ko’rishi 
va eshita olishini ham ota-onalari aniq bilishib, shunga qarab farzandlariga muomala 
qilishar ekan. Bu ham bugungi kunda eng kerakli narsadir. Bularning barchasi 
jamiyatga sog’lom fikrli farzandlarni yetishtirish uchundir. Bugungi kunda yurtimizda 
ba’zi ota-onalar farzandlariga ortiqcha baho berib yuborib, ularning qabul qilish 
darjasidan ham ko’proq narsalarni talab qilishayotgandir balki, shuningdek, 
jamiyatimizda katta farzand zimmasiga haddan tashqari ko’p mas’uliyatlarni yuklash 
kabi holatlar ham yo’q emas, albatta. Bu ham bola psixologiyasiga katta ta’sir 
ko’rsatadi. Shu o’rinda O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligiga kiritilishi lozim 
bo’lgan quyidagi takliflarimni aytib o’taman.