Mehnat vazirligi respublika aholi bandligi va mehnatni muhofaza qilish ilmiy markazi

b) Chuqur joylashuvchi poydevorlar. 
Zaminga katta qiymatli tik hamda yotiq yo‘nalgan bosimlarii uzatuvchi o‘ta 
og‘ir  inshootlarning  mustahkamligini  ta’minlash  uchun,  odatda,  ularning 

---

  86 
 
 
poydevorlarini  etarlicha  yuk  ko‘tarish  qobiliyatiga  ega  bo‘lgan  chuqur 
joylashgan qatlamlarga o‘rnatish lozim bo‘ladi. 
Bunday  chuqur  tabiiy  qatlamlarga  etib  borish  uchun  ko‘pincha  qoziqli 
poydevorlarni  qo‘llash  imkoniyati  bo‘lmay  qoladi,  chunki  bunday  hollarda 
nihoyatda  uzun  va  og‘ir  qoziqlar  ishlatishga  to‘g‘ri  keladi.  Bu  qoziqlarni  esa 
hozirgi  zamon  texnikasi  yordamida  o‘rnatishga  imkoniyat  yo‘q,  engil  va  qisqa 
qoziqlarga  kelsak,  ularning  soni  rostverkga  joylashtirib  bo‘lmaslik  darajada 
ko‘paiib  ketadi.  SHuning  uchun  bunday  hollarda  maxsus  usullar  bilan 
o‘rnatiluvchi  chuqur  joylashtiriladigan  poydevorlardan  foydalanish  maqsadga 
muvofiq. 
Hozirgi  vaqtda  chuqur  joylashtiriladigan  poydevorlarning  quyidagi  turlari 
mavjud: 
1. Pastlashuvchi quduqlar. 
2. Kesson poydevorlari. 
3. Temir-beton qobiqlar. 
4. Pastlashuvchi quduqlar. 
Bunday  poydevorlar  to‘g‘risida  gap  ketganda,  ichki  bo‘shlig‘idan  grunt 
qazib  olish  hisobiga  o‘z  og‘irligi  ta’sirida  chuqurlashib  boruvchi  quduqlar 
tushuniladi.  Loyihada  belgilangan  katta  qiymatli  yuk  ko‘tarish  qobiliyatiga  ega 
bo‘lgan  qatlamlarga  yotganda  grunt  qazish  ishlari  to‘xtatilib,  gruntning  ichki 
bo‘shlig‘i beton bilan to‘ldiriladi. Natijada yaxlit poydevorlar hosil bo‘ladi. 
Pastlashuvchi  quduqlar  chuqurligi  umuman  chegaralanmaydi.  Hozirgi 
vaqtda  bunday  quduqlarning  70  m  va  undan  ham  ortiq  chuqurlikkacha 
o‘rnatilgan  hollari  ma’lum.  O‘z  og‘irligi  ta’sirida  pastlashuvchi  quduqlar 
betondan, temir-betondan va yog‘och-betondan ishlanishi mumkin. Ko‘ndalang 
kesimi  bo‘yicha  ular  inshoot  ostki  qismi  shaklini  takrorlab,  asosan  doira, 
kvadrat, to‘rtburchak va boshqa shakllarda bo‘ladi. Quduqning bo‘ylama kesimi 
esa  chetki  devorlari  tik  yoki  pastlashish  jarayonida  grunt  bilan  ishqalanishni 
kamaytirish  uchun  zina  shaklida  loyihalanadi.  Quduq  devorining  ostki  qismi 
o‘tkirlanib  unga  grunt  qatlamida  pastlashishi  uchun  qulay  shakl  beriladi. 

---

  87 
 
 
Pastlashuvchi  quduq  ichidagi  grunt  greyfer  yoki  elektr  yordamida  olib 
tashlanadi.