Mehnat va predmetli amaliy ta’lim texnologiyasi

Заиф эшитадиган (1-бўлим) ва кейинчалик кар бўлган болаларга ихтисослаштирилган мактаб-интернатлар учун

Технология фани йўналишлари	Синфлар ва ҳафталик ўқув соатлари
	тайёрлов	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11
Предметли амалий таълим	3	3	4	4	4
Технология						4	4	4	4	4	2	2

Кар ва заиф эшитувчи (2-бўлим) болаларга ихтисослаштирилган мактаб-интернатлар учун
Технология фани йўналишлари	Синфлар ва ҳафталик ўқув соатлари
	тайёрлов	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12
Предметли амалий таълим	3	3	4	4	4
Технология						4	4	4	4	4	2	2	4

Эшитишида нуқсони бўлган болалар таълим тизими доирасида олиб борилган тадқиқотларда асосий эътиборни айнан технология (предметли амалий таълим) фанига қаратилганлигини кўрамиз.

М.А.Зикова¹ ўқувчиларда сўзлашув нутқини шакллантиришда кўргазмали амалий фаолиятнинг аҳамиятини илмий асослаб беради. У кўргазмали амалий фаолиятни уч гуруҳга ажратади: иллюстратив-тасвирий, ўлчов-ҳисобли ва оддий материалдан буюм ясаш.
Е.Н.Марциновская² предмет амалий фаолият кар болаларнинг ҳар томонлама ривожланишида муҳим дидактик шароит эканлигини тадқиқ этган.
Л.А.Новоселов³ кар болаларнинг меҳнат таълимини қуйидагича таснифлайди:
Қўл меҳнати (тайёрлов – 4 синф)
Умумтехник тайёргарлик (5 – 8 синф)
Касбий таълим (9 – 12 синф)
Хусусан у қўл меҳнати эшитишида нуқсони бўлган ўқувчиларга ҳаётий борлиқни тез ва мукаммал англаш имконини беришини билдириб, бола шахсининг, уни интеллектуал кучи, билиш имкониятларини ривожлантиришда катта аҳамият касб этишини, меҳнат фаолиятини бажариш жараёнида кар ўқувчилар ўзини жисмоний ва ақлий кучини онгли бошқаришга ўрганишини, бу уларнинг умумий фаоллиги ва ишчанлигини оширишга хизмат қилишини таъкидлаган.
А.П.Гозова⁴ кар болаларнинг меҳнат таълими психологиясини тадқиқ этган. У профессионал-меҳнат таълими жараёнида руҳий фаолият таркибини, кар болаларда харакат, харакатни бошқариш, ўлчаш, малакаларини шакллантириш, меҳнат таълимини нутқий таъминланиши, эшитмайдиган ёшларни профориентация масалаларини таҳлил қилган. У эшитмайдиган болаларда турли касбий-меҳнат малакаларини шаклланитириш динамикаси, турли символикалар, хусусан нутқий мулоқот орқали бериладиган ўқув-ишлаб-чиқариш маълумотларини идрок этиш шароити ва ўзига хос хусусиятларини ўрганган.
Шунингдек, республикамиздан етишиб чиққан бир қатор сурдопедагог олимларимиз Н.Ш.Бекмурадов⁵, Х.М.Гайнутдинов⁶, Ф.Ж.Алимхўжаева⁷, У.Ю.Файзиева⁸, Н.Ҳ.Дадахўжаева⁹, Ф.У.Қодирова¹⁰, Д.А.Назарова¹¹ларнинг илмий тадқиқот ишларида эшитишида нуқсони бўлган болаларнинг меҳнат таълимига оид айрим жиҳатлар ёритилган.
Хусусан, Ҳ.М.Гайнутдинов¹² томонидан Ўзбекистон шароитида эшитишида нуқсони бўлган болалар учун ихтисослаштирилган мактаб-интернатлар битирувчиларининг касбий-меҳнат ва маиший мослашувлари жараёнининг хусусиятларини ҳар томонлама ўрганиб, эшитишида нуқсони бўлган шахсларни касбий-меҳнатга тайёрлаш, кейинги меҳнат фаолиятлари жараёнини такомиллаштиришга қаратилган тавсиялар ишлаб чиқилган.
Savollar:
1. Mehnat darslarining mohiyti
2. Mehnat darslarining korrektsion yo‘naltirilganligi.
3. Propedevtik davr o‘z ichiga nimani oladi?
Adabiyotlar:
1. Meeting the Needs of Children with Disabilities Families and professionals facing the challenge together Edited by Helen K. Warner. Simultaneously published in the USA and Canada by Routledge 270 Madison Ave, New York, NY 10016.
2. J. A Rubin Bolalar art terapiyasi 2005. 263-283 betlar,284-288 betlar
3. Yusupova N., “Qo‘l mehnatini o‘qitish maxsus metodikasi va predmetli -amaliy ta’lim” T.: «Nizomiy nomidagi TDPU”, 2012