Мбт педагогика мажмуа 2020 21 Йил лотинча docx

Shaxsning muhim xislatlarini
tarbiyalaydi.
Mazkur bosqichdagi tavsiyalar quyidagicha:
-tarbiyaviy iShlarni taShkil etiShda iShtirok etayotgan har bir kiShining huquq va
majburiyatlarini aniq belgilab bering. “Hokimlik chizig‘i”ni belgilab oliSh nihoyatda muhim: har
bir ijrochi belgilangan Shaxsga o‘z iShlarining nitijasi bo‘yicha javob beradi. Hokimlik bir
raxbarning qo‘lida jamlangan bo‘ladi, “Qo‘Shhokimiyatchilik”ka yo‘l qo‘yilmaydi;
- har bir iShtirokchiga uning imkoniyatlariga va xohiShiga mos keluvchi bitta vazifa

---

246
ajrating. TopShiriqlarni majburlamang. Tarbiyaviy iShda iShtirok etiShning ixtiyoriy ekanligini
ta’kidlang;
-tarbiyalanuvchilarning taShkilotchilik qobiliyatiga ega emasligini hisobga oling.
Tarbiyachiga tuShunarli va engil bo‘lgan iSh tarbiyalanuvchi uchun ham har doim Shunchaki
bo‘lmasligi
mumkin. “Engildan-murakkabga”
qoidasiga
amal
qiling.
Tarbiyalanuvchilarni
muvaffaqiyat qozoniShiga iShonchini qo‘llab-quvvatlang, yaxShi natija bilan tugaShiga iShonch
uyg‘oting.
TaShkilotchilik tarbiyalanuvchilarning kuchini bir necha bor oShiriSh imkoniyatiga
ega ekanligi haqidagi fikrga o‘rgating. YAkkama-yakka harakatlarning qo‘ShiliShidan hosil
bo‘lgan “taShkilotchilik samarasi”ni misollar bilan ko‘rsating.
E. Tarbiyaviy iShlarni taShkil etiShni boShqariSh.
Tarbiyaviy iShlarni amalga
oShiriSh bosqichida tarbiyachining mas’uliyati muhimdir.
Birinchidan,
dasturda ko‘zda tutilgan
iShlarni tayyorlangan ssenariy asosida boriShiga eriShadi, unga tuzatiShlar kiritadi, dispetcherlik
vazifasini amalga oShiradi va jarayonni kuzatib boradi.
Ikkinchidan,
tarbiyachi butun jamoa va
ayrim tarbiyalanuvchilarni kuzatib borgan holda, ularda muayyan fazilatlarni rivojlantiradi, bu
fazilatlarning Shakllanganlik darajasini aniqlaShga imkon beradi va tarbiya sohasida qilinadigan
iShlarning strategiyasini belgilaydi.
Uchinchidan,
tarbiyachi taShkiliy masalalarning aniq hal
etiliShini kuzatib boradi.
Umuman, tarbiyaning bu bosqichdagi boShqaruv faoliyati oddiy dars mobaynidagi
ayni Shunday faoliyatdan murakkabroqligi bilan farq qiladi. Bu murakkablik tarbiyaviy iShni
boShqariShda hisobga oliSh, nazorat qiliSh va ko‘plab omillarga tuzatiShlar kiritiSh lozimligida
namoyon bo‘ladi. Bu borada murabbiyning tarbiyachi va taShkilotchi sifatidagi o‘rni:
-
tarbiyalanuvchilarni o‘zini iShtiroki bilan bo‘g‘ib qo‘ymaslik;
- tarbiyalanuvchilarga o‘z fikrlarini va hissiyotlarini erkin ifodalaShlari uchun xalaqit
bermaslik;
- hodisalarning rivojini diqqat bilan kuzatiSh va uning nomaqbul yo‘naliSh oliShi
hamda nazoratdan chiqiShiga yo‘l qo‘ymaslik;
- nomaqbul harakatlarni oqilona va o‘z vaqtida tuzatiSh;
- o‘tayotgan jarayonni sezdirmasdan qayd etib boriSh;
- pedagogik nazokat bilan natijalarni e’lon qiliSh, jamoaviy muhokama yoki yakkama-
yakka pedagogik tahlil qiliSh, yutuq va kamchiliklarning sabablarini ochiShlarda belgilanadi.
Tarbiyaviy iShlarni tahlil qiliSh mobaynida bir-biri bilan mazmunan bog‘liq bo‘lgan
qo‘yidagi savollardan foydalaniSh mumkin:
1) Tarbiyaviy iShlarni tayyorlaShning va o‘tkaziShning barcha holatlari rejada o‘z
aksini topganmi?
2) Dastur mazmuni ko‘zlangan maqsqdga javob beradimi?
3) Tarbiyaviy iShlarni taShkil etiSh darajasi ko‘zlangan maqsad, vazifa va talablarga
javob beradimi?
4)
RejalaShtirilgan
barcha
me’yorlar
etarli
darajada
manbalar
bilan
mustahkamlanadimi?
5) Tarbiyaviy iShning qaysi qismi yaxShiroq amalga oShdi, nima uchun?
6) Tarbiyaviy iSh davomiyligi vaqt nuqtai nazaridan o‘zgaradimi?
7) Kim va nima uchun muddat o‘zgardi?
8) Tarbiyaviy iShlar bir tizimni ifoda etdimi yoki qismlari nomigagina bog‘langan
to‘plamdan iborat bo‘ldimi?
9) YAngilik samarasi sezildimi?
10) Tarbiyaviy iShning his-tuyg‘ulik “bo‘yog‘i” uning g‘oyasiga javob beradimi?
11) IShning sifati, o‘quvchilarning unga munosabati qoniqarlimi, qaysi savollar ularni
o‘ylaShga majbur etdi?
12) Tarbiyaviy iShda iShtirok etgan jamoaning har qaysi a’zosi qanday bahoga loyiq?
13) O‘quvchilarning xulqi qanday edi?
14) Nima uchun o‘quvchilarning ayrimlarida u yoki bu pedagogik harakatga nisbatan
qarShilik ko‘rsatiSh alomatlari paydo bo‘ldi?
15) Nimadan voz kechiSh kerak?

---

247
16) Keyingi tarbiyaviy iShlarga qanday yaangiliklar qo‘ShiSh mumkin?
YUqorodagi fikrlarga tarbiyaviy texnologiya yo‘naliShi sifatida qaraladigan bo‘lsa, u
quyidagi umumiy belgilarni aniqlab beradi:

tarbiyaviy ta’sir tarbiyaviy iShlarning majmuasi sifatida o‘zida o‘yinlar, tarbiyaviy suhbatlar
va yakkama-yakka maslahatlarning unsurlarini qamrab oladi;

har bir iSh har bir tarbiyalanuvchining ahloqiy, ijtimoiy va boShqa fazilatlarining
Shakllanganlik darajasini komp’yuter orqali taShxis etiSh bilan boShlanadi;

tarbiyaviy ta’sir taShxis etiSh natijalarining faol tahlili va ideal Shaxs bilan qiyoslaganda
muayyan fazilatlarning Shakllanganlik darajasiga etganligini anglaSh bilan yuzaga kelgan
“jamoaviy qayg‘uriSh” samarasi bilan kuchaytiriladi;

tarbiyalanuvchilar kiShilar orasida hayot uchun zarur bo‘lgan fazilatlarni o‘zlaShtiradalar,
o‘zlarini anglaShga o‘rganadilar, o‘z-o‘zlarini kamolga etkaziSh yo‘llarini tasavvur qiladilar;

Shaxsiy kamolotga etiSh dasturi (taShxis etiSh natijalaridan qat’iy nazar) yakkama-yakka
maslahatlar, tarbiyaviy iShlarni taShkil etiSh natijasida mustahkamlanadi.